De Israëlitische Armenschool was gevestigd op de 2e Lombardstraat 8. De 2e Lombardstraat (foto) liep ongeveer op de plek van de huidige Binnenrotte.
De Israëlitische Armenschool werd in 1819 opgericht in Rotterdam en een belangrijke drijvende kracht was Moses Jacobus van Gigch. Moses was 43 jaar lang advocaat bij het Hoog Gerechtshof en later bij de Hoogen Raad der Nederlanden. Hij woonde in Den Haag maar had veel bemoeienis met het Joodse leven in Rotterdam. Moses had na de oprichting nog jaren de leiding van de school, hij was zelfs van de oorspronkelijke oprichters de enige die op een gegeven moment nog bij de school betrokken was.
In 1866 verschijnt de armenschool in de adresboeken van de stad, en is dan gevestigd op dit adres.
Armenscholen
Al sinds de 18e eeuw bestonden er armenscholen in Nederland, waarbij het onderwijs dan bekostigd werd door de christelijke diaconie. In 1814 werd het de zorg van het gemeentebestuur om in het onderwijs aan armen te voorzien. Maar door bezorgdheid om het neutrale karakter van deze scholen bleef de geestelijkheid toch in deze behoefte voorzien en waren er ook godsdienstig georiënteerde armenscholen.
Joodse armenscholen bestonden in veel steden. Het specifieke karakter van het Joodse geloof, met andere feest- en gedenkdagen en regels rond de sjabbat, maakten dit onderwijs voor de Joodse gemeenschap essentieel. En ook Rotterdam kende de Israëlitische Armenschool. In Amsterdam bestond zo de Bewaarschool voor Nederlands Israelitische Minvermoogenden (Rapenburgerstraat).
De armenscholen verdwenen langzamerhand toen de Industriële Revolutie vanaf ca. 1850 een verbeterd opleidingsniveau op de scholen noodzakelijk maakte. Tot die tijd was het niveau van de scholen niet hoog, alle kinderen leerden lezen en schrijven en daarnaast bestond de opleiding uit datgene dat praktisch voor de maatschappij.
De onderwijswet in 1857 voorzag nog in een indeling naar stand. Onderwijs op de armenschool was gratis. Daardoor zaten dan wel de klassen propvol. Honderd kinderen in een klas kon, met alle leeftijden gemengd. Er werd doorgaans inidvidueel les gegeven, maar er was nauwelijks tijd om werkelijk les op maat te geven.
Iets beter onderwijs werd gegeven op de letterschool, maar daar moest dan ook wat voor betaald worden. De armenscholen werden na 1876 omgedoopt tot Kostelooze Scholen. Na 1920 kwam er een einde aan het standsonderscheid.
Armenschool 2e Lombardstraat
Over de Armenschool zelf is niet bijster veel te vinden. Wel advertenties waarmee personeel werd geworven en ook, hieronder, een mooi initiatief van de gemeente Rotterdam waarin een schema werd weergegeven voor de bezoeken van de kinderen van de wees-, diaconie- en armenschoolkinderen. Van de Israëlitische Armenschool werden er 300 kinderen verwacht.
2e Lombardstraat
De 2e Lombardstraat, in het centrum van de stad, behoorde met de Zandstraatbuurt en de buurt rond de Schiedamsedijk tot het ruige deel van de stad. Ook hier was er sprake van een buurt met penoze en prostitutie.
De kinderen gingen dus in eenzelfde straat naar school als waar deze praktijken zich afspeelden. En de situatie was slecht. De vrouwen moesten behoorlijk wat klanten hebben om uit de kosten van de kamerhuur en dergelijke te komen. Kwam een vrouw in zo’n situatie terecht, dan lukte het vaak niet om er uit te kunnen ontsnappen. Rotterdam had in die tijd buurten waar je liever niet gezien wilde worden.
bron:
Stadsarchief Rotterdam, adresboek 1866-1867
Rotterdamse Courant, 11 maart 1858, artikel overlijden M J van Gigh
wikipedia, lemma Armenschool (bezocht 29 december 2014)
www.sekswerkerfgoed.nl/rotterdamsche-roofholen/ (bezocht 29 december 2014)
Nummer 96, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 17, 1886, no 3, 29-01-1886. Geraadpleegd op Delpher op 26-06-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005402003:00001
Illustratie:
advertentie Rotterdamse Courant, 13 januari 1831
vacature Algemeen Handelsblad, 25 juni 1838
vacature “vierhonderd gulden” Nieuw Israelitisch Weekblad, 5 september 1873
aankondiging diergaarde, Nieuw Rotterdamsche Courant, 31 augustus 1865
gepubliceerd:
29 februari 2016
laatst bijgewerkt:
26 juni 2021