Zeventiende eeuw en later
In 1670 vestigde de eerste Jood zich in Dordrecht (Salomon Levie uit Polen) en legde er de poorterseed af. In eerste instantie groeide de Joodse gemeenschap niet snel, in 1700 waren er nog maar drie Joden in Dordrecht. Een echte Joodse gemeente ontstond in 1728, en ongeveer 10 jaar later werd er buiten de Sluyspoort in het Wilgenbos een Joodse begraafplaats aangelegd. In 1739 kwam er een synagoge in voormalig klooster Mariaborn.
De Joodse gemeente van Dordrecht was zeer arm, een situatie die in 1810, in de Franse Tijd, zo sterk verslechterd was dat het merendeel van de leden was aangewezen op steun. De negentiende eeuw bracht meer welvaart en in 1856 werd er een Joods gemeenschapscentrum aangelegd op de Varkenmarkt. Daarin was er een school, een synagoge en ruimte voor andere activiteiten.
De oude Joodse begraafplaats, die nu inmiddels in de stad lag, moest worden gesloten en in 1871 kwam er een nieuwe begraafplaats aan de tegenwoordige Nieuwe Weg bij de Dubbeldamseweg. In de gehele negentiende eeuw groeide de Joodse bevolking in Dordrecht, maar kenmerkte zich nog steeds door armoede. Het verenigingsleven was actief en zorgde voor de onderhoud van de synagoge, de zorg voor weeskinderen, ouden en vluchtelingen. Er waren verenigingen voor de studie van de Thora en het Jodendom. In de dertiger jaren was er een kleine Zionistische beweging in Dordt.
Oorlog
De deportaties in Dordrecht begonnen in de tweede helft van augustus 1942. Het grootste deel van de Dordtse Joden werd weggevoerd en vermoord in de concentratiekampen. De synagoge werd geplunderd door de bezetter en het meubilair werd in de hongerwinter gebruikt als brandhout. De Thorarollen werden gespaard.
De oude begraafplaats werd in 1958 geruimd en de overblijfselen werden overgebracht naar de begraafplaats aan de Nieuwe Weg. Men vond overigens in 1996 op het terrein nog overblijfselen, deze werden naar de begraafplaats aan het Toepad in Rotterdam gebracht.
In 1965 werden de overblijfselen van de synagoge afgebroken en de Joodse gemeente werd na 1987 bij die van Rotterdam gevoegd. De gemeente Dordrecht nam in 1999 het beheer van de begraafplaats op zich en restaureerde het aldaar aanwezige Metaheirhuisje. Dat werd in 2001 heropend en er werd een gedenkplaat bevestigd.
Het aantal Joodse inwoners in Dordrecht is nooit groot geweest (rond 1900 ca 430), nu wonen er zo’n 50 Joden in Dordrecht die verenigd zijn in Bené Dór. Aan het stadhuis werd in 1989 een monument onthuld ter nagedachtenis aan de vermoorde Joodse Dordtenaren.
gepubliceerd:
27 februari 2016
laatst bijgewerkt:
3 juni 2021