Jan Zwartendijk

janzwartendijk
Jan Zwartendijk met zoon Jan en dochter Edith in Kaunas

Jan Zwartendijk was niet joods, maar hij ontving wel van Yad VaSjem in Israël de onderscheiding voor “rechtvaardige onder de volkeren”. Hij was de Rotterdamse evenknie van Oskar Schindler.

Jan Zwartendijk werd in Rotterdam geboren op 29 juli 1896. Hij overleed in Eindhoven in 1976. Hij was gehuwd met Erna Maria Christianus (Hohenstadt, Tsjechoslowakije, 13 juli 1905) en zij hadden een dochter Edith (Praag, 9 maart 1927) en zoon Jan (Praag, 25 maart 1929). Het gezin woonde in Rotterdam onder andere op de Hoflaan 107b.

Bij het uitbreken van de 2e Wereldoorlog was Jan directeur van de Philips-vestiging in Kaunas, Litouwen. In mei 1940 werd Nederland bezet en de ambassadeur in Riga onthief de toenmalige consul van Nederland in Kaunas uit zijn ambt. Deze consul sympathiseerde met de nazi’s. Zwartendijk werd door de ambassadeur, Decker, gevraagd om de functie van consul over te nemen. Zwartendijk accepteerde dit.
Inmiddels was een grote Joodse vluchtelingenstroom op gang gekomen vanuit het bezette Polen naar het neutrale Litouwen. Maar de Joden die in Litouwen aankwamen waren daar niet veilig, de dreiging dat het Sovjetleger Litouwen onder de voet zou lopen was levensgroot en onder de Russen zouden de Joden hun leven ook niet zeker zijn.
Zwartendijk gaf duizenden Joden visa voor Curaçao en de Japanse consul gaf deze Joden transitvisa voor Japan, waardoor men ongehinderd door Rusland kon reizen op weg naar Japan.
De Curaçaose visa hadden eigenlijk geen waarde, ze waren zonder toestemming van de gouverneur van Curaçao tot stand gekomen, maar in ieder geval 2400 Poolse Joden (volgens sommige bronnen zelfs 6000) konden naar Vladivostok reizen en vanaf daar met de boot naar Japan en daarna naar andere landen.
Op 3 augustus 1940 moest het consulaat in Kaunas sluiten. Litouwen was ingelijfd bij de Sovjet-Unie en Zwartendijk keerde terug naar Nederland. Hij bleef tot zijn pensioen bij Philips werken.

Bron:
wereldexpat.nl
stadsarchief Rotterdam, gezinskaart Jan Zwartendijk

laatst bijgewerkt:
8 september 2019