De sloop van een groot deel van de Zandstraatbuurt voor de bouw van Stadhuis en postkantoor zorgde ervoor dat de prostitutie, de penose en ook bewoners een andere plek moesten zoeken om te wonen.
De bewoners van de buurt gingen deels de Coolsingel over en trokken naar de Helmersstraat en de Ammanstraat. Dit betrof vooral de Joodse bevolking, waardoor in ieder geval de Helmersstraat een Joods karakter kreeg. De penoze en prostitutie trok naar De Dijk, de Schiedamsedijk, en de Joodse bevolking trok ook naar de Schiedamsedijk, waar vanaf ca. 1830 al een grotere Joodse gemeenschap woonde. Dee Schiedamsedijk werd een uitgaansgebied, wijd en zijd bekend.
De Schiedamsedijk bestaat al lang en was een deel van de middeleeuwse Schielandse Hoge Zeedijk. De bebouwing van voor de oorlog was aan beide zijden van de Schiedamsedijk. Bij het bombardement ging de bebouwing verloren en in 1940 eindigde ook de prostitutie op de dijk. Na de oorlog werd alleen aan de westelijke zijde de bebouwing herbouwd, waardoor de Schiedamsedijk nu verworden is tot een doorgaande weg tussen Coolsingel en Erasmusbrug en menigeen de woelige geschiedenis van de dijk niet kent.
Synagoge
Op Baan 10, vlak achter de Schiedamsedijk, was sinds 1869 de synagoge van Bet Ja’acov gevestigd.
Schiedamsedijk 1 – Boymans
Museum Boymans was in het begin van de vorige eeuw gevestigd op Schiedamsedijk 1 hoek Boymansstraat.
Schiedamsedijk 6 – Gerzon
Gerzon modemagazijn was op nummer 6 gevestigd.
Schiedamsedijk 9b – Blazer
Op dit adres zat in 1930 Blazer’s Dier- en Vogelhandel.
Schiedamsedijk 21a-b – D. Bolle’s antiquariaat
In 1930 was op dit adres D. Bolle’s antiquariaat gevestigd.
Schiedamsedijk 31b – koffiehuis Gazan
In 1930 was hier het koffiehuis van Salomon Gazan gevestigd. Salomon Gazan (Amsterdam, – Sobibor, ) was tot 1918 gehuwd met Louiza Cohen (Rotterdam, 30 januari 1892), in dat jaar scheidden zij. In 1935 huwde Salomon met de Nederlands-Hervormde Grietje Boom (Hekelingen, 17 maart 1886). Ten tijde van de oorlog woonde Salomon op de West-Kruiskade 42b.
Schiedamsedijk 38a – Nathan Cohen
Nathan Cohen (Rotterdam 6 januari 1908), pianist, en waarschijnlijk ook zijn vader Salomon Cohen (Rotterdam , 15 oktober 1874), woonden op 38a. Salomon ging aan het einde van zijn leven naar Maasoord en overleed daar op 28 januari 1942. Nathan werd in Auschwitz vermoord op 30 september 1942.
Schiedamsedijk 39 – glas, porselein en aardewerk A. Boekman & Zonen
Dit bedrijf was hier voor de oorlog gevestigd.
Schiedamsedijk 43 – Leger des Heils
Het Leger des Heils was flink aanwezig op de dijk, ze zaten op nummers 43 – 51. Dit pand was eerst het Rooms-katholieke armhuis.
Schiedamsedijk 54 – Wafelbakkerij Sanders
Hier was de wafelbakkerij van Josua Jakob Sanders gevestigd, de bakkerij van de foto bovenaan de website, die in zijn geheel hiernaast is te zien (klik aan voor vergroting).
Schiedamsedijk 66 – vleeschhouwer M. S. Bosman en zoon.
In een advertentie van het rabbinaat uit 1901 werd dit als een van de koosjere en onder toezicht van het rabbinaat staande zaken genoemd.
Schiedamsedijk 69 – fotograaf en muziekmeester Henry Samuel Leman Schnitzler
Hier woonde rond 1885 fotograaf en muziekmeester Henry Schnitzler met zijn gezin.
Schiedamsedijk 69 – broodbakker Th. van der Laar
In een advertentie van het rabbinaat uit 1901 werd dit als een van de koosjere en onder toezicht van het rabbinaat staande zaken genoemd.
Schiedamsedijk 69 – Alcazar
Danspaleis Alcazar was een beroemde uitgaansgelegenheid, en was gevestigd op nummer 69.
Schiedamsedijk 85 – poelier Weduwe Wolffers-Davids
Rond 1880 had de weduwe Wolffers-Davids haar poelierszaak op dit adres.
Schiedamsedijk 89 – M. E. Nathans
Rond 1890 woonde M. E. Nathans hier, vele jaren lang de secretaris van de Godsdienstige Vereniging Beth Jaacob.
Schiedamsedijk 99b – Herenkleding
J. Cohen had op 99b een winkel in herenkleding.
Schiedamsedijk 107 – koffiehuis weduwe G. Sanders
Weduwe G. Sanders had op dit adres in 1930 haar koffiehuis.
Schiedamsedijk 111 – Cobie Frank
De familie Polak was een Rotterdams geslacht met een winkel in tapijten, zeemansgoederen en huishoudelijke artikelen op de Schiedamsedijk 111b. Cobie Frank was de zoon van Esther Polak en Jonas Frank.
Schiedamsedijk 111b – Lena Polak – Stad en Noach Polak
Noach Polak (Rotterdam, – Auschwitz,
Schiedamsedijk 125 – S. A. Vles
S. A. Vles had voor zijn metaalmaatschappij een pakhuis op 125. Meer via deze link.
Schiedamsedijk 130 – Logement Kleewis – Barnet
Op deze locatie had de weduwe Leentje Kleewis – Barnet (Amsterdam, 31 augustus 1837) een logement. Op de archiefkaart bij het stadsarchief Rotterdam is het bijzondere aan dit logement dat de ingeschreven gasten – aan de namen te beoordelen – grotendeels Joods waren.
Schiedamsedijk 130 – hoeden en petten A. E. Nathans
Rond 1880 had Abraham E. Nathans (13 februari 1844 – Rotterdam, 3 april 1893) op dit adres zijn hoeden- en pettenzaak. Abraham was gehuwd met Elisabeth Bosman (29 maart 1855).
Schiedamsedijk 140a-b – koffiehuis Van den Bos – Melhado
Op dit adres was in 1930 een koffiehuis. De zaak was van de Joodse Adriana Melhado (Rotterdam, 2 januari 1886 – Rotterdam, 26 maart 1957) en haar Nederlands-hervormde man Arend van den Bos (Rotterdam, 21 november 1900 – Rotterdam, 23 mei 1949). Arend was de tweede echtgenoot van Adriana, zij was eerder gehuwd met Hendricus Wilhelmus Jozef Hoes (Buurmalsen, 2 maart 1890).
Schiedamsedijk 176a – Mendel Pinhashick
Mendel Pinhashick had vanaf ca. 1932 een zaak in manufacturen op 176a. Mendel was geboren in 1869 in Puchowitschi in Rusland en samen met zijn vrouw Gina Kramer (1872) vertrokken ze uit dat land. Wellicht voor de pogroms. Ze gingen naar Odessa waar hun dochter Sprinca (Chprinca) geboren werd op 1 juli 1896. Ze bleven een poosje in Odessa wonen, hun zoon Isaac werd er geboren op 14 februari 1897.
Twee jaar later woonden ze in Antwerpen, daar wordt Aaron geboren op 11 januari 1899 evenals Lisa op 2 januari 1905. In Rotterdam komen ze aan op 19 juni 1906 en hun laatste woonadres is Zalmhaven 18b. Met de eerste zaak van Mendel, gevestigd op de Veerlaan 78, gaat het niet goed, in november 1926 gaat hij failliet, het faillissement werd in december 1926 beëindigd.
In de oorlog loopt het niet goed af met de familie Pinhashick. Vader Mendel wordt samen met zijn vrouw vermoord in Auschwitz op 24 september 1942.
Dochter Sprinca is inmiddels getrouwd met Israël Derschowitz (Kolbuszowa, Galicië, 22 oktober 1897) en heeft een dochter Regina (Rotterdam, 30 maart 1922). Haar man en kind overleven de oorlog, Sprinca wordt vermoord in Auschwitz op 19 november 1943.
Zoon Isaac trouwt op 24 april 1924 met Alida Euser, ze krijgen een zoon, Jacques, op 6 juni 1924 en het huwelijk duurt nog geen 5 jaar- de scheiding is op 23 januari 1929. Twee jaar later, op 24 juni 1931, trouwt Isaac met Maria Theresia Barendina Schaap. Met Maria krijgt Isaac een dochter, Jacoba, op 26 januari 1932.
Het lot van zoon Aaron haalde in 1941 de kranten én werd later beschreven in een boek. Aaron wordt een van de eerste Joodse slachtoffers van de nazi’s in Rotterdam als hij door een Duitse officier wordt doodgeschoten op een brug over de Westersingel. Dat verhaal staat hier.
Dochter Lisa was vermoedelijk gehuwd met Sachus Stein. Lisa overleefde de oorlog niet – ze werd vermoord in Auschwitz op 1 oktober 1942.
Schiedamsedijk 181 – familie Dassi
Familie Dassi heeft een tijd op nummer 181 gewoond. Meer informatie via deze link.
Schiedamsedijk 183 – Betje Blom
Rond 1880 was Betje Blom op dit adres gevestigd en zij bood zich aan als (koosjere) kok voor bruiloften en partijen.
Schiedamsedijk 188 – vleeschhouwer Jac. S. Cohen
In een advertentie van het rabbinaat uit 1901 werd dit als een van de koosjere en onder toezicht van het rabbinaat staande zaken genoemd.
Schiedamsedijk 194 – W. J. Stokvis metaalwaren
De Rotterdamse vestiging van W. J. Stokvis Koninklijke Fabriek van Metaalwaren zat op 194. Het bedrijf was in 1865 opgericht door Wolf Joseph Stokvis (Rotterdam, 24 maart 1840 – Arnhem, 25 december 1925) en had de hoofdvestiging in Arnhem. Wolf heeft onder andere op de Zandstraat 40 gewoond. In 1866 trouwde Wolf met Sientje Pinkhof (Arnhem, 3 oktober 1846 – Rheden, 8 mei 1917).
Schiedamsedijk 195 – Abraham Lutomirski
Abraham Lutomirski had rond 1865 hier zijn kantoorboekhandel.
Schiedamsedijk – 196a-b – koffiehuis M. den Hartog
Op dit adres had M. den Hartog in 1930 een koffiehuis.
Schiedamsedijk 207a – koffiehuis Th. V. Lorjé
Op dit adres had Lorjé in 1930 zijn koffiehuis.
Schiedamsedijk 222b– slager Poons
Meijer Samuel Poons (Den Haag, 5 april 1884 – Auschwitz, 19 oktober 1942) had een vleeshouwerij op 222b. Hij was gehuwd met Rozette van Hoorn (’t Zand, 22 januari 1883 – Auschwitz, 19 oktober 1942) en ze hadden twee kinderen, Samuel Emanuel (Capelle op den IJssel, 17 juni 1909 – Auschwitz, 31 januari 1943) en Hendrika (Capelle op den IJssel, 14 mei 1912).
Meijer is volgens het adresboek van Rotterdam slager, volgens Joodsmonument.nl vertegenwoordiger en hij wordt genoemd in een lijst van in de oorlog omgekomen tandartsen.
Schiedamsedijk 227 – J. N. de Haaff
In 1880 verhuisde het gezin De Haaff naar dit adres.
bron:
adresboeken archief rotterdam,
joodsmonument.nl, verschillende lemma’s
nieuws van de dag 1901.
Wolffers-Davids, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen. Geraadpleegd op Delpher op 06-07-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005396005:00001
Nathans, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen. Geraadpleegd op Delpher op 06-07-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005396005:00001
Stadsarchief Amsterdam, Salomon Gazan, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 851-142, pagina 149467
Stadsarchief Rotterdam, Schiedamschedijk 130, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 144, pagina 181
Betje Blom, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 11, 1880, no 40, 22-10-1880. Geraadpleegd op Delpher op 17-09-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005396040:00001
Stadsarchief Rotterdam, D. Bolle, Algemeen adresboek met uitvoerige kaart der gemeente Rotterdam : met inbegrip der vroegere gemeenten Delfshaven, Kralingen, Charlois, Katendrecht, Hoek van Holland :1930.
Rabbinaat, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 32, 1901, no 11, 15-03-1901. Geraadpleegd op Delpher op 25-10-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005412011:00001.
Adriana Melhado, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 851-053.
Wolf Stokvis, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 23.
illustratie
tekening Schiedamsedijk ter hoogte van 177 via http://www.zweefmakreel.nl/bert/genealogie/hass/bendixwilhelmhass.htm
Wolffers-Davids, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen. Geraadpleegd op Delpher op 06-07-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005396005:00001
Nathans, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen. Geraadpleegd op Delpher op 06-07-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005396005:00001
Betje Blom, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 11, 1880, no 40, 22-10-1880. Geraadpleegd op Delpher op 17-09-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005396040:00001
zaak 1932, Advertentie. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 21-01-1932, p. 22. Geraadpleegd op Delpher op 23-02-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB32:164657022:mpeg21:p00022
gepubliceerd
5 maart 2016
laatst bijgewerkt:
6 april 2024