Het westen van Rotterdam was een populair woongebied bij de Joodse bevolking geworden. De afstand tot de sjoels op de Botersloot en de Boompjes was te groot, zeker wanneer men bedenkt dat men deze afstand op sjabbat drie keer per dag moest lopen.
Op 4 maart 1928 werd de Wester-synagoge Lew Jom (het hart van het westen) gewijd in het pand op de Joost van Geelstraat 68-70. De synagoge werd ontworpen door de architect Jac. van Gelderen. De synagoge was van de Vereniging Lew Jom die in 1927 met de plannen was begonnen voor deze sjoel. In december 1929 begon men met de verbouwing van het 9 meter brede en 13 meter diepe pand. Er zouden 82 mannen- en 24 vrouwenzitplaatsen gecreëerd worden en het werk zou drie maanden gaan duren. Voor de verbouwing en de inventaris was een bedrag van ƒ 6000,- begroot.
In januari 1928 berichtte het Nieuw Israëlietisch Weekblad dat de verbouwing ten einde liep, dat er 104 zitplaatsen waren gecreëerd, dat er kastjes, lezenaars, een almemor en een Heilige Arke was en dat de verwachting was dat voor Poerim de synagoge in gebruik kon worden genomen. Volgens een bericht in het Nieuw Israëlietisch Weekblad van 21 december 1928 was de Rotterdamse firma Mak & Van Engers verantwoordelijk voor de installatie van de zitplaatsen.
De inwijding
De inwijding vond plaats op 4 maart 1928 onder leiding van voorzanger H. Vleeschhouwer en rabbijn M. Cohen. Voorts werd er een toespraak gehouden door de voorzitter van de vereniging, de heer B. J. Stein. De avond werd muzikaal ondersteund door de violist Sam Swaap, hij werd begeleid door mej. H. de Vries en de heer A. Mak zong enkele Joodse liederen, begeleid door B. E. van der Waal. Else Hausdorff declameerde op deze avond.
Kort na de opening bleek dat het aantal zitplaatsen niet voldoende was. Er volgde overleg met de architect en gekeken werd hoe er meer zitplaatsen konden komen.
Aanvankelijk waren er alleen diensten op Sjabbat, vanaf 1935 werden er ook diensten op werkdagen gehouden. De diensten in deze sjoel werden voortgezet tot 1943 en de sjoel werd in ongeschonden staat heropend in mei 1945. De eerste naoorlogse synagogedienst in Rotterdam werd in deze synagoge gehouden.
De sjoel bleef in gebruik tot de opening van de synagoge aan het A. B. N. Davidsplein, op 20 augustus 1954. In die negen jaar tussen 1945 en 1954 vormde deze sjoel het hart van het Joodse religieuze leven in Rotterdam. Van de oorspronkelijke Joodse Rotterdammers had 13% de oorlog overleefd. Aan het hoofd van de Joods-Rotterdamse gemeente stond de enige religieuze functionaris die de oorlog had overleefd, opperrabbijn Lou Vorst.
De naam Lew Jom
De naam Lew Jom betekent op het eerste gezicht hart en dag, maar dat is niet de betekenis van de naam van deze sjoel. De vereniging Westersynagoge werd in 1927 opgericht door Joden die zich hadden gevestigd in het nieuwe westelijke stadsdeel van Rotterdam. Het waren met name Joden uit de lagere sociale klassen – van winkeliers tot sinaasappelventers – die deze buurtsynagoge bezochten. De tweeledige betekenis van de Hebreeuwse benaming Lev Jam, die overigens werd uitgesproken als Lew Jom, namelijk ‘hart van de zee’ en ‘hart van het Westen’, was respectievelijk een toespeling op Exodus 15:8 en op de locatie in de stad.
Op 14 mei 1940 werden tijdens het bombardement op Rotterdam nagenoeg alle synagogen, waaronder de gemeente-synagogen Boompjes en Gedempte Botersloot, inclusief de bergplaats voor gewijde kleden, geheel verwoest. Deze synagoge kwam ongeschonden uit het bombardement en werd na de oorlog gebruikt tot op 20 augustus 1954 een nieuwe synagoge aan het A. B. N. Davidsplein werd ingewijd. De synagoge aan de Joost van Geelstraat werd, net als vóór 1928, weer ingericht als bedrijfspand. In 1994 werd het pand gesloopt. Op de gevel van de huidige woning op deze locatie is een herinneringsplaquette aangebracht.
Geschenken
Verschillende gemeenteleden schonken aan deze synagogen. Zo gaf in maart 1928 E. Eliazar ter gelegenheid van zijn 77e verjaardag een menora aan de sjoel. In april 1928 schonken de heer en mevrouw N. S. Frank – van Creveld een terazzo mozaïek vloerbestrating voor het voorportaal ter gelegenheid van de Bar Mitswa van hun zoon. Mevrouw M. Simons – Goldschmidt schonk in juni 1928 een parochet (voorhang) voor de Heilige Ark. Het kerkbestuur bood in september 1928 een witte zijden Thora-mantel aan.
Een jaar na de opening van de synagoge, in 1929, kwam er een plan om de versierselen voor de Thora te schenken middels een actie waarbij gemeenteleden konden bijdragen. De organisatoren waren Jac. Staal, Adrien Milderstraat 12b; E. Schaap, Witte van Haemstedestraat 21, S. van Blankenstein, S. Frenkel, S. Hamburger, L. de Hartig, L. L. van Leeuwen, I. D. Meijer, K. Weisbard, B. L. Philipson, Adrien Milderstraat 33a, mevrouw H. Allemans, mevrouw F. Cohen, mejuffrouw B. Frenkel en mevrouw K. Weisbard. Het plan lukte en op 13 juni 1929 konden de geschenken, twee zilveren siertorens, een zilveren schild en twee thoramantels, worden aangeboden. De siertorens werden vervaardigd door de firma L. Slier van de Schiedamsedijk 61 en de mantels door de firma Sealtiel uit Den Haag. Het schild werd gemaakt door de firma I. Katan van de Maaskade 67b.
Naar aanleiding van zijn 80e verjaardag gaf een lid van de vereniging, de heer L. L. van Leeuwen, in mei/juni 1929 een zilveren Thora-kroon. Deze kroon was gemaakt bij de Amsterdamse firma Premsela & Hamburger.
In februari 1931 werd er door het bestuur een nieuwe Thora-rol aangekocht voor de vereniging. De rol werd op 1 maart ingewijd. In 1935 werd er een comité gevormd voor een geschenk naar aanleiding van het zevenjarig bestaan. Het inzamelen van geld ging succesvol, er werden kleden voor de bima, omoed en sefer thora geschonken, alsmede een kan en schotel voor het wassen van de kohaniem. In 1936 werd er een wit-zijden thoramantel geschonken door Fred. de Jong naar aanleiding van het overlijden van zijn moeder, mevrouw F. de Jong – Meijer. In 1937 werd een zilveren Ner Tamied (eeuwig brandend licht) geschonken naar aanleiding van het overlijden van mevrouw B. Flegenheimer – Schwab.
bron:
jizkor,
nik.nl,
Stoutenbeek, Jan en Paul Vigeveno, Joods Nederland, Een cultuurhistorische gids (Amsterdam 1989) pag 156
“LEW JOM.”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 25-11-1927. Geraadpleegd op Delpher op 03-06-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858008:mpeg21:a0069
“Binnenland VEREENIGING „LEW JOM”.”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 09-12-1927. Geraadpleegd op Delpher op 03-06-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858010:mpeg21:a0086
naam synagoge: https://www.europeana.eu/portal/nl/record/09313/54C691DE7D4B7B29BFA7B709D8A9DE1D71BC0ECF.html (geraadpleegd 3 juni 2018).
Een Wester-Synagoge.. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 09-12-1927, p. 1. Geraadpleegd op Delpher op 25-08-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010514164:mpeg21:p009.
WESTER-SYNAGOGE.. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 27-01-1928, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 25-08-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858040:mpeg21:p005.
De inwijding der Wester-Synagoge.. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 05-03-1928, p. 1. Geraadpleegd op Delpher op 25-08-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010514237:mpeg21:p013.
Menora,”Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 30-03-1928, p. 9. Geraadpleegd op Delpher op 25-08-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000579056:mpeg21:p00009.
mozaiek, BINNENLAND. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 13-04-1928, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 25-08-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000579058:mpeg21:p00007.
zitplaatsen, ROTTERDAM. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 11-05-1928, p. 16. Geraadpleegd op Delpher op 25-08-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000579062:mpeg21:p00016.
parochet, Binneland WESTER-SYNAGOGE.. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 01-06-1928, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 25-08-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858020:mpeg21:p002.
thora-mantel. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 21-09-1928, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 25-08-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858036:mpeg21:p002.
Mak & Van Engers, Ter Synagoge.. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 21-12-1928, p. 15. Geraadpleegd op Delpher op 25-08-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858065:mpeg21:p015.
actie thoraral, Binnenland LEW JOM.. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 29-03-1929, p. 14. Geraadpleegd op Delpher op 26-08-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010857998:mpeg21:p014.
Thora-kroon, VEREEN. „WESTER-SYNAGOGE LEW-JOM”.. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 31-05-1929, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 26-08-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874366:mpeg21:p002.
Premsela & Hamburger, Binnenland. LEW-JOM.. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 14-06-1929, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 26-08-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874368:mpeg21:p003.
Firma’s geschenken, Bunnenland. WESTER-SYNAGOGE „LEW JOM”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 21-06-1929, p. 13. Geraadpleegd op Delpher op 26-08-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874369:mpeg21:p013.
Thora-rol, Rotterdam.. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 12-02-1931, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 26-08-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000578112:mpeg21:p00006.
Thora-rol, Rotterdam.. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 05-03-1931, p. 13. Geraadpleegd op Delpher op 26-08-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000586001:mpeg21:p00013.
geschenken, BINNENLAND LEW-JOM. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 14-06-1935, p. 9. Geraadpleegd op Delpher op 26-08-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871409:mpeg21:p009.
mantel, LEW-JOM. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 24-01-1936, p. 10. Geraadpleegd op Delpher op 26-08-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871442:mpeg21:p010.
Net Tamied, ROTTERDAM.. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 09-12-1937, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 26-08-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000580041:mpeg21:p00008.
Illustratie:
Lew Jom (bron: Jizkor, Bosch & Keuning, 1978).
gepubliceerd:
28 februari 2016
Laatst bijgewerkt:
31 mei 2022