Izaäk van der Bijl werd in Amsterdam geboren op 3 maart 1903 en trouwde op 13 februari 1925 te Zandvoort met Maria van Praag (Amsterdam, 29 januari 1904). Het echtpaar woonde onder andere in Antwerpen en kwam op 27 maart 1935 in Rotterdam wonen. Na eerst op de Polderlaan 37b en op de Wapenstraat 45a gewoond te hebben, trokken ze eind juli 1938 naar de Prins Hendrikkade 134b. Daar woonden ze met hun beide dochters, Maud Edith (Amsterdam, 15 april 1938) en Liliane Julia (Antwerpen, 9 november 1933).
Izaäk stond geregistreerd als vertegenwoordiger in lampenkappen en had een lampenzaak in Rotterdam. De zaak was beneden, het gezin woonde er boven. Bij het bombardement van 14 mei 1940 ging deze zaak verloren. Het gezin was net niet thuis en overleefde het bombardement.
Toen de oproepen kwamen om zich te melden bij Loods 24 hebben Izaäk en Maria hun twee dochtertjes, Edith en Lily, het land uit laten smokkelen. Vervolgens zijn Maria en Izaäk hen gevolgd, en vonden een onderduikadres in Brussel. Daar overleefde het gezin de oorlog.
Moeder Maria van Praag was de dochter van de diamantslijper Maurits van Praag (Amsterdam, 8 juli 1874) en Judith Engelsman (Amsterdam, 19 juni 1877 – Auschwitz, 17 september 1942). Maurits had slijperslongen en toen hij in 1918 de Spaanse griep kreeg werd hem dit op de 16e januari van dat jaar fataal. Van Judith is verder bekend dat ze na het overlijden van haar man in Zandvoort een pension had. De adressen die voor Judith in Zandvoort te achterhalen zijn, zijn de Kerkstraat 15 (1920) en de Zeestraat 21 (1924). Judith is later hertrouwd met Jacob (Jaap) Roos (Rotterdam, 7 juni 1885 – Auschwitz, 17 september 1942), zoon van Salomon Roos (Rotterdam, 20 november 1859) en Elizabeth Roos (Rotterdam, 24 september 1861) en in april 1942 woonde het echtpaar Roos-Engelsman op de Haagschestraat 14 in Scheveningen.
Maria had twee broers en een zus, Jacob (Antwerpen, 4 april 1898 – Assen, 2 april 1969), Bertha (Antwerpen, 25 april 1900 – Auschwitz, 10 september 1943) en Jacques (Amsterdam, 19 juli 1902 – Atlantische Oceaan, 28 november 1942).
Broer Jacques was hofmeester op de SS Tjileboet. Dat schip vertrok op 7 november 1942 vanuit Swansea (Wales) naar Kaapstad en werd op 28 november voor het laatst gezien. Het schip werd ergens op de Atlantische Oceaan getorpedeerd, de volgende gegevens zijn beschikbaar over de laatste reis:
Tjileboet SS was a Dutch cargo steamer of 5,760 tons built in 1918. On the 29th November 1942 when on route from SWANSEA, due BAHIA 4th December 1942. She was torpedoed by U-161 and sunk. All the crew (62) were lost.
In de hoogtijdagen van dit schip, in 1926, voer de arts en schrijver Slauerhoff op dit schip heen en weer tussen Oost-Azië en de Indische Archipel.
Zus Bertha trouwde met Simon Nunes Cardozo (Amsterdam, 24 oktober 1899 – Auschwitz, 31 maart 1944). Bertha en Simon kregen vier kinderen: Maurits Paul (Amsterdam, 10 december 1923 – Auschwitz, 31 maart 1944), Marcelle Simone (Amsterdam, 20 mei 1925 – Auschwitz, 30 november 1943), Eline Louise (Amsterdam, 5 juni 1929 – Auschwitz, 10 september 1943) en Raquel Beatrice (Trix) (1934). Het gezin woonde vanaf 1932 in Hilversum, rond 1940 op de Heuvellaan 10. Dochter Trix overleefde de oorlog. In de herfst van 1944 werd ze door Ankie Stork (1921-2015), lid van de illegaliteit, naar het huis van Frederik Jan en zijn vrouw Jenneken ten Seldam gebracht. Dat was niet het eerste onderduikadres voor Raquel, maar inmiddels het zevende. Bij dit echtpaar werd Trix liefdevol opgevangen. Op 12 april 2011 werd het echtpaar Ten Seldam in het Nationaal Bevrijdingsmuseum 1944-1945 te Groesbeek door Yad Vasjem geëerd als Rechtvaardige onder de Volkeren.
Broer Jacob (Jaap) van Praag was diamantslijper, opgeleid door zijn vader, en trouwde op 11 oktober 1923 met Leopoldine Aloisa Bankl (Wenen, 11 oktober 1903), met haar kreeg hij zoon Maurits Josef (Amsterdam 1924-BC, Canada 2002) en scheidde van haar op 29 december 1932. Op 15 mei 1940 hertrouwde hij met Francisca Henderika van der Vlis (Vlaardingen, 24 maart 1915) en hij scheidde van haar toen hij terugkeerde uit Westerbork, in 1945 of 1946. Op 22 maart 1951 trouwde Jaap met Agnita Christina van Joolen (Amsterdam, 1917 – Assen, 2002). Jaap en Agnita kregen 1955 in Zandvoort dochter Judith. Jaap werd na de Tweede Wereldoorlog tekenaar, schilder, beeldhouwer en maakte gouaches en voor de oorlog was hij sinds 1938 eigenaar van het chemisch-farmaceutische bedrijf Vlisco op de Lijnbaansgracht 263.
Vader Izaäk van der Bijl was het jongste kind in het gezin van Samuel van der Bijl (Den Helder, 14 oktober 1868) en Esther Barber (Den Helder, 23 juni 1863 – Zandvoort, 24 september 1932). Samuel had een fietsenzaak / fietsengroothandel in Amsterdam in de buurt van het Rijksmuseum. Volgens de gezinskaart woonde hij vanaf 15 januari 1924 op de Stadhouderskade 90.
bron:
Stadsarchief Rotterdam, gezinskaart Izaäk van der Bijl
email Judith van Praag, 20 juni 2017, 23 juni 2017, 24 juni 2017
www.de-internet-gids.nl lemma SS Tjiliboet 22 februari 1926
www.geni.com, lemma Elisabeth Roos (geraadpleegd 23 juni 2017)
“NIEUWE INGEZETENEN GEMEENTE HILVERSUM.”. “De Gooi- en Eemlander : nieuws- en advertentieblad“. Hilversum, 21-07-1932. Geraadpleegd op Delpher op 23-06-2017, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011170547:mpeg21:a0098
“Familiebericht”. “De Gooi- en Eemlander : nieuws- en advertentieblad“. Hilversum, 24-07-1934. Geraadpleegd op Delpher op 23-06-2017, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011171577:mpeg21:a0108
www.nieuws.nijmegenonline.nl/yad-vasjem-groesbeek (geraadpleegd 23 juni 2017), link
www.onsamsterdam.nl, lemma Warmoesstraat 49: melkboer tegenover politiebureaU
Stadsarchief Amsterdam, persoonskaart Jacob van Praag
www.joodsmonument.nl, verschillende lemmata (geraadfpleegd 23 juni 2017)
illustratie
prentbriefkaart SchulzPrins Prins Hendrikkade
“Familiebericht”. “De Gooi- en Eemlander : nieuws- en advertentieblad“. Hilversum, 24-07-1934. Geraadpleegd op Delpher op 23-06-2017, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011171577:mpeg21:a0108
laatst bijgewerkt:
10 september 2019