Eliazar Blei Weissmann was de zoon van Murdèkay Birr Blei Weissmann (Tiberias, 3 augustus 1879 – Auschwitz, 15 december 1942) en Lea Galloen (Bauska, – Auschwitz,
Murdèkay en Lea kwamen naar Nederland en wilden hier blijven. Zo werd in 1923 bij de Tweede Kamer een ontwerp-wet ingediend waarbij de naturalisatie tot Nederlander van het gezin geregeld werd. Het gezin was actief in de Nederlandse samenleving en in de Joodse gemeenschap. Zo werd in 1928 werd door de Joodse debatingclub Eloquentia een debatavond georganiseerd met het onderwerp ‘De Doodstraf’, Murdèkay hield er de inleiding. Hij was er de voorzitter en in maart 1929 legde hij deze functie neer.
In september 1929 liet Murdèkay weer van zich spreken toen hij tijdens een bijeenkomst die werd georganiseerd in verband met de situatie in het Britse Mandaatgebied Palestina ervoor pleitte om in Den Haag een Joodse jeugdfederatie op te richten om te strijden voor de Joodse zaak.
In november 1928 slaagde zoon Eliazar voor het examen Staatsinrichting M. O., gevolgd door de Akte M. O. Staatshuishoudkunde in 1932. In 1934 slaagde Lodewijk Jacob voor de H. B. S. / eindexamen literair-economische afdeling, in december 1940 haalde hij het Staatspraktijkdiploma voor Handel en Administratie en in augustus 1941 het Examen Boekhouden M. O.
Ook Mudèkay bleef leren, hij haalde in 1935 aan de Universiteit van Leiden het doctoraal examen rechtswetenschap en eind 1941 het Staatspraktijkdiploma voor Handel en Administratie. Hij was ambtenaar bij de Duinwaterleiding in Den Haag en in februari 1936 werd hij benoemd tot Adjunct-Commies bij de Gemeentelijke Dienst voor Maatschappelijk Hulpbetoon in Den Haag.
De onderduik
Lodewijk Jacob studeerde in 1939 bedrijfsadministratie en hij raakte bevriend met een mede-student, Frederik Jan Kerkhof (Delft, 2 september 1915). Frederik werkte als een boekhouder bij een chemisch bedrijf in Delft en toen hij werd aangesteld als manager stelde hij Lodewijk voor als een mogelijke werknemer voor zijn oude functie als boekhouder. Eliazar raakte zijn baan kwijt en de twee broers, die nog bij hun ouders woonden, vreesden dat zij hun ouders financieel niet zouden kunnen ondersteunen. Frederik stelde voor dat ze cursussen zouden gaan opzetten om zo een inkomen te genereren. De cursussen werden in Delft gehouden en later ook in Dordrecht.
Toen de broers de oproep kregen om zich te melden voor ‘arbeid’ in het oosten, nam Frederik ze mee naar het huis van zijn ouders en ze verstopten zich op zolder. Jan en Klaartje zagen als gelovige christenen het als hun plicht om de broers te helpen. Elie nam de schuilnaam Eduard van Wijk aan en ging naar een andere onderduikplaats en werd actief voor het verzet bij de LO en was een van de initiatiefnemers van het illegale blad ‘De Gids’.
Lodewijk moest stoppen men lesgeven maar bleef wel de administratie voeren van de school en Frederik nam zijn andere taken over. Lodewijk gaf het weinig dat hij verdiende aan Jan en Klaartje voor de kosten van zijn verblijf in de onderduik.
Wanneer het er naar uitzag dat er een inval zou komen ging Lodewijk naar Frederik en zijn vrouw en bleef daar dan een paar weken. Toen de situatie echt te gevaarlijk werd moest Lodewijk de Kerkhofs verlaten. Het oudere echtpaar leefde tijdens de oorlog onder een enorme druk. Een andere zoon, Henk, was radio-operator voor de geallieerden, Kees zat in de onderduik om aan de arbeidsinzet te ontkomen en zoon Jan, die actief was in het verzet, werd gefusilleerd op 12 maart 1945 bij een vergeldingsactie.
Op 15 juli 1998 erkende Yad Vasjem Jan Kerkhof en zijn vrouw Klaartje Kerkhof – Van de Waal, en hun zoon Frederik Jan Kerkhof, als rechtvaardigen onder de volkeren.
De dood van Eliazar
Hermann Heinrich Pennings (24 december 1908 – 5 mei 1945), een beruchte Nederlandse NSB’er, Waffen SS’er en SD’er, fietste op 19 februari 1945 naar zijn werk voor de Sicherheitspolizei toen hij ter hoogte van het postkantoor op de Coolsingel werd ingehaald door twee andere fietsers. Tijdens het inhalen haalden ze de trekker over en schoten Pennings door het hoofd. De kogel zat in zijn kaak en deze werd operatief verwijderd in Rotterdam, waarschijnlijk in het Marine Ziekenhuis. Hij schreef vanuit het ziekenhuis nog een brief aan zijn vrouw en kinderen en kwam uiteindelijk terecht in Fuhlsbüttel/Hamburg waar hij op 5 mei 1945 overleed. Lees verder.
De poging tot liquidatie leidde tot een vergelding die de volgende dag werd uitgevoerd, waarbij verzetsmannen werden vermoord. Dit gebeurde tegen de zijkant van het gebouw ‘Utrecht’ (kantoorgebouw Handel en Nijverheid van architect Piet Buskens), recht tegenover het postkantoor aan de Coolsingel. De verzetsmannen waren:
- J. Kruiniger, 19 november 1920
- Cor de Jong, 16 juni 1917
- P.H. Margré, 9 december 1915
- B.L. Boogaard, 21 april 1915
- N. v.d. Heijden, 22 april 1891
- Nic. Koers, 2 oktober 1917
- Gust. A. Koot, 23 februari 1914
- Eliezar Blei Weismann, 30 april 1907. Gefusilleerd onder de naam Ed van Wijk
- Mar. Casp. Grabijn, 29 maart 1915
- Th. Stol, 23 december 1887
Eliazer werd gefusilleerd onder zijn schuilnaam. Hij was op 8 februari 1945 opgepakt en kwam uiteindelijk op het politiebureau in Rotterdam terecht. De kogelgaten in de leren jas getuigen nog van zijn executie. Deze jas werd later teruggegeven aan de familie en de gaten zijn dichtgenaaid. Het idee is dat broer Lodewijk de jas nog heeft gedragen.
Na de executie bleven de lichamen nog tenminste een dag liggen bij de Coolsingel en werd een bordje geplaatst met de tekst:
‘Deze tien wegen illegal werk gearesteerde Personen zijn als vergelding wegen een moordaanslag op een Nederlandse SS-mann van de Sicherheitspolizei doodgeschoten.’
| WO2 Open Data Depot
De foto van de leren jas van Eliazar Blei Weissmann is één van de bronnen die reeds zijn verzameld in het kader van ‘WO2 Open Data Depot’. Binnen dit project worden kwalitatief hoogwaardige digitale WO2-bronnen met een open licentie beschikbaar (gemaakt) voor het brede publiek. We stimuleren zo het gebruik van het materiaal. |
Een represaille werd vaak toegepast als vergelding door de bezetter. Niet alleen verzetsleden waren hier slachtoffer van, ook burgers. Wie op het verkeerde tijdstip op de verkeerde plaats was, kon worden opgepakt en slachtoffer worden. Deze zware vergeldingen veroorzaakten lastige dilemma’s voor verzetsgroepen.
De jas van verzetsman Eliazar Blei Weissmann was tot 8 april 2018 te zien in de tentoonstelling Coolsingel in Museum Rotterdam.
bron:
Bauska via https://nl.wikipedia.org/wiki/Bauska_(stad) (geraadpleegd 14 oktober 2019)
Gemeentearchief Den Haag, gezinskaart Mordèkay Weissmann NL-HaHGA_0354-01_0101_1014.61.jpg
Gegevens gezinsleden mede via https://www.joodsmonument.nl/nl/page/142837/murdèkay-birr-blei-weissmann (geraadpleegd 14 oktober 2019).
https://historiek.net/de-jas-van-verzetsman-eliazar-blei-weissmann/77029/
“TWEEDE KAMER. NATURALISATIE-ONTWERPEN.”. “De Maasbode”. Rotterdam, 1923/02/04 00:00:00, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 14-10-2019, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB04:000188682:mpeg21:p002
“DEBATINGLUB VOOR JOODSCHE JONGELUI „ELOQUENTIA”.”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1928/02/24 00:00:00, p. 5. Geraadpleegd op Delpher op 14-10-2019, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858044:mpeg21:p005
“Examens Ex. Staatsinrichting M.O.”. “Het volk : dagblad voor de arbeiderspartij”. Amsterdam, 1928/11/17 00:00:00, p. 12. Geraadpleegd op Delpher op 14-10-2019, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011115006:mpeg21:p015
reddingsverhaal Lodewijk Jacob via http://db.yadvashem.org/righteous/family.html?language=en&itemId=4039181
“DEBATINGCLUB VOOR JOODSCHE JONGELUI „ELOQUENTIA”.”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1929/03/22 00:00:00, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 15-10-2019, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010857997:mpeg21:p002
“‘s-GRAVENHAGE. de gebeurtenissen in Palestina.”. “Nieuwe Rotterdamsche Courant”. Rotterdam, 1929/09/10 00:00:00, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 15-10-2019, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010030469:mpeg21:p002
“DEBATINGCLUB VOOR JOODSCHE JONGELUI „ELOQUENTIA”.”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1929/06/28 00:00:00, p. 15. Geraadpleegd op Delpher op 15-10-2019, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874370:mpeg21:p015
“EXAMENS.”. “De Telegraaf”. Amsterdam, 1932/11/17 00:00:00, p. 9. Geraadpleegd op Delpher op 15-10-2019, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:110571373:mpeg21:p003
“ONDERWIJS EN KERK.”. “Haagsche courant”. ‘s-Gravenhage, 1934/06/30 00:00:00, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 15-10-2019, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB04:000150529:mpeg21:p019
“ONDERWIJS EN KERK. EXAMENS.”. “Haagsche courant”. ‘s-Gravenhage, 1935/07/08 00:00:00, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 15-10-2019, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB04:000148429:mpeg21:p018
“BENOEMINGEN.”. “Het Vaderland : staat- en letterkundig nieuwsblad”. ‘s-Gravenhage, 1936/02/22 00:00:00, p. 1. Geraadpleegd op Delpher op 15-10-2019, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010016450:mpeg21:p005
“STAATSPRACTIJKDIPLOMA VOOR HANDEL EN ADMINISTRATIE”. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 1940/12/22 00:00:00, p. 10. Geraadpleegd op Delpher op 15-10-2019, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000052719:mpeg21:p010
“Examen-uitslagen NOTARIEELE EXAMENS.”. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 1941/08/01 00:00:00, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 15-10-2019, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000052623:mpeg21:p002
“Staatspractijkdiploma voor handel en administratie 1941”. “De Tijd : godsdienstig-staatkundig dagblad”. ‘s-Hertogenbosch, 1942/01/20 00:00:00, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 15-10-2019, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010380260:mpeg21:p002
De Jas van verzetsman Eliazer Blei Weissmann via https://historiek.net/de-jas-van-verzetsman-eliazar-blei-weissmann/77029/
Frederik Jan Kerkhof via https://www.openarch.nl/ade:8fbf2cca-4024-11e5-b9a5-6fa47615b6e4
Aanvulling liquidatie met dank aan D. Heijden, Museum Hoekse Waard (per email d.d. 2 augustus 2022)
illustraties:
De leren jas van Eliazar Blei Wiessmann, gedragen tijdens de fusillade op 20 februari 1945 in Rotterdam. (CC BY-SA 3.0, Museum Rotterdam).
De kogelgaten in de leren jas van Eliazar Blei Wiessmann, gedragen tijdens de fusillade op 20 februari 1945 in Rotterdam. (CC BY-SA 3.0, Museum Rotterdam).
gepubliceerd:
14 oktober 2019
laatst bijgewerkt:
3 augustus 2022