Schiekade

De naam Schiekade geeft al aan dat dit de kade langs de Schie betrof, maar het grootste deel van de Schie is gedempt. Het gedeelte dat in de richting van de stad ligt is zelfs gedempt met puin dat na het bombardement van 14 mei 1940 geruimd moest worden.
De Schie tussen Overschie en Rotterdam werd tussen 1343 en 1348 aangelegd. Er werd gebruik gemaakt van bestaande waterlopen, dat resulteerde in een bochtig tracé.
Delft kreeg in 1389 de concessie van Graaf Albrecht van Beieren en mocht zijn eigen Schie graven, en waar deze Schie de Schielandse Hoge Zeedijk kruiste ontstond Delfshaven, waarmee Delft niet van Rotterdam afhankelijk was voor de handel.
Het tracé van de Rotterdamse Schie werd in 1931 gewijzigd ten behoeve van de woningbouw in Blijdorp. Na de demping in 1940 zijn er alleen in Overschie nog gedeeltes met water over.

Pontje over de Rotterdamse Schie bij de Schiekade ter hoogte van de Teilingerstraat. Reclame op de trekpont luidt: Rookt A. Hillen’s Moortjes. 1910 – 1930. © Stadsarchief Rotterdam beeldbank 4117_2008-5132

Touwelen
Een voorschrift:
“Wanneer men eetgerei koopt of krijgt van een niet-Jood en het is gemaakt van metaal of glas dan mag men daar absoluut geen gebruik van maken, zelfs niet als ze nieuw zijn, zelfs niet voor koud voedsel of drinken voordat men ze touwelt – onderdompelt – in een bron of mikwe dat geschikt is voor een vrouw om zich te reinigen van haar niddastatus, om het daarmee de kedoesja te geven van een Jisraël. Voordat men het onderdompelt zegt men een beracha (zegen).
Van een enkel voorwerp zegt men:
“Baroech Ata AD. el-oheinoe Melech ha’olam, asjer kiddesjanoe bemitswotav, we tsiwwanoe ‘al tewielat kelie.” (Gezegend bent U, Eeuwige onze G’d, Koning van de wereld, die ons geheiligd heeft met Zijn geboden en ons heeft opgedragen een gebruiksvoorwerp te touwelen).
Voor meerdere voorwerpen in één keer wordt het in meervoud gezegd, het laatste woord wordt dan keliem.”

Deze regel zal eerder door orthodoxen worden uitgevoerd dan door niet-orthodoxen. De regel is grofweg de nevenstaande maar heeft veel interpretaties. Zo wordt bij de één een fles gezien als een voorwerp dat getouweld moet worden, de ander ziet een fles als een opslagvoorwerp waar men niet van eet.
In het Joodse Rotterdam van voor de oorlog, waarvan een groot deel van de bevolking in een hoge mate geassimileerd was, zal men zich er niet zo druk om gemaakt hebben.
Maar niet iedereen was geassimileerd en er waren gelovigen voor wie het wel belangrijk was. En zij touwelden het eetgerei. Dat kon in een mikwe maar mocht ook in een bron of een natuurlijke stroom (wanneer het bronwater betreft) en wanneer het regenwater betreft moet het stilstaand water zijn.
De Schie in Rotterdam werd voor het touwelen gebruikt. Het pontje over de Schie, bij de nu gedempte Schiekade, werd gebruikt om tijdens de overtocht het eetgerei te touwelen. Dat werd tot in de jaren dertig van de vorige eeuw gedaan.

Schiekade – De Vereeniging
In gebouw “De Vereeniging”, een sociëteit, werden in het begin van de vorige eeuw regelmatig Bar Mitswah-recepties gehouden. Ook de Israëlietische Vereeniging “Kerkelijk Belang” vergaderde daar af en toe, zoals op 10 december 1910.

Schiekade 42a – gezin Snatager
De Joodse Bernard Snatager was gehuwd met de katholieke Cornelia Bruin en woonde tijdens de oorlog op dit adres. Bernard overleed op 20 mei 1941. Cornelia zette haar verzetswerk voort en was tussenadres voor Joden die in de onderduik gingen.

Schiekade 64 – Sint Franciscus Gasthuis
In 1940 was dit ziekenhuis, dat toen hier gevestigd was, precies aan de goede kant van de brandgrens gevestigd en bleef behouden voor de stad. In dit ziekenhuis heeft het verzet en onderduikers een ondergekomen gehad in de oorlog, meer daarover via deze link.

Schiekade 110 – D. Laats
D. Laats was tandheelkundige en verhuisde in september 1940 van dit adres naar de Bergsingel 126a. Hij plaatste hierover een annonce in het Nieuw Israëlietisch Weekblad.

Schiekade 128b – E. Vleeschhouwer
Mej E. Vleeschhouwer was bestuurslid van de Mizrahie in 1927 en contactpersoon voor Rotterdam.

Schiekade 135 – M. van Witsen
In 1941 was hier de boekhandel en het antiquariaat van M. van Witsen gevestigd. Het was een van de Joodse zaken die nog aan Joodse klanten mocht verkopen.

Schiekade 153 – Philipp Wolff bedbanken
Na de Tweede Wereldoorlog had Philipp Wolff hier zijn zaak in bedbanken.

Schiekade 177b – Beffie & Co
Op dit adres zat zadelmakerij Beffie & Co.

Schiekade 186b – Fred de Jong en Henriëtte Rosette van Straten
Fred de Jong was makelaar in assurantiën en hij adverteerde regelmatig in het Nieuw Israëlietisch Weekblad. Dit was het gezin van Frederik de Jong (Rotterdam, – Sobibor, ), zijn echtgenote Henriëtte Rosette van Straten (Rotterdam, – Sobibor, ) en hun kinderen onderwijzer Maurits Samuel (Rotterdam, – Sobibor, ), kantoorbediende Samuel Joseph (Rotterdam, – Auschwitz, 2), Izak Salomon (Rotterdam, – Extern kommando Fürstengrube, ), Nathan Martin (Rotterdam, – Sobibor, ) en Aaron Barend (Rotterdam, – Sobibor, ). Zij woonden vanaf 1930 op dit adres, daarvoor op de Noordsingel 47. Het gezin verhuisde (na het bombardement van 14 mei 1940?) naar de Ridderstraat 29 te Oss.

Schiekade 187 – Zilversmit & Pinto
Tot 1937 was het veevervoerbedrijf Zilversmit & Pinto op dit adres gevestigd.

Schiekade 191 – architect Jac. van Gelderen
Rond 1927 was hier het bureau gevestigd van architect Jac. van Gelderen.

Schiekade 203 – bioscoop Astoria
Op dit adres was bioscoop Astoria gevestigd.

 

bron:
kitsoer sjoelchan aroech,
joodsleven.nl,
www.wikipedia.nl, lemma Rotterdamse Schie (geraadpleegd 22 jan 2016)
Nieuw Israëlietisch Weekblad, 18 juni 2015, touwelen in Amsterdam halachisch ongeoorloofd.
ibidem, 9 dec 1910, De Vereeniging,
ibidem, 1 mei 1936, Fred de Jong, nummer 186b
ibidem, 14 okt 1927, Vleeschhouwer, nummer 128b
ibidem, 6 sep 1940, D Laats, nummer 110
met dank aan Ruben Vis.
“Advertentie M van Witsen”. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 04-07-1941. Geraadpleegd op Delpher op 03-09-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318162:mpeg21:a0063,
“BERNARD SNATAGER Lzn.,”. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 1941/05/21 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 16-10-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000058641:mpeg21:p010.
Jac. van Gelderen, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 58, 1927, no 44, 04-11-1927. Geraadpleegd op Delpher op 12-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005425044:00001.
Frederik de Jong, Stadsarchief Rotterdam, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 851-221.

illustratie:
Pontje over de Rotterdamse Schie bij de Schiekade ter hoogte van de Teilingerstraat. Reclame op de trekpont luidt: Rookt A. Hillen’s Moortjes. 1910 – 1930. © Stadsarchief Rotterdam beeldbank 4117_2008-5132
Jac. van Gelderen, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 58, 1927, no 44, 04-11-1927. Geraadpleegd op Delpher op 12-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005425044:00001.

gepubliceerd:
27 februari 2016

Laatst bijgewerkt:

9 februari 2024