Mathilda Marx werd in Rotterdam geboren op 15 september 1865 als dochter van Bernard Marx (Keulen, 8 juni 1817 – Rotterdam, 24 mei 1897) en Margaretha van Praag (Rotterdam, 16 december 1821 – Rotterdam, 10 april 1880). Ze trouwde in Rotterdam op 30 maart 1881 met winkelier Abraham Roos (Rotterdam, 16 december 1854) en zij kregen de volgende kinderen:
Bernard (Rotterdam, 19 augustus 1881 – Auschwitz, 21 januari 1943),
Hendrika (Rotterdam, 21 augustus 1882 – Auschwitz, 12 februari 1943),
Elias (Rotterdam, 17 augustus 1884 – Rotterdam, 24 februari 1886),
Margaretha (Rotterdam, 9 juni 1886 – 12 december 1955),
Elias (Rotterdam, 16 mei 1888),
Henriette (Rotterdam, 5 februari 1890 – Auschwitz, 26 oktober 1942),
Benjamin (Rotterdam, 24 februari 1892 – Auschwitz, 31 januari 1944),
Maurits (Rotterdam, 13 mei 1893 – Auschwitz, 6 maart 1944),
Mozes (Rotterdam, 20 juli 1894 – Auschwitz, 31 januari 1944),
Dina (Rotterdam, 3 juli 1896),
Juda (Rotterdam, 16 januari 1900 – Pijnacker, 1975).
Het gezin Roos-Marx verhuisde met grote regelmaat, maar bleef doorgaans wel in het centrum van de stad wonen. De archiefkaart laat adressen zien als de Jonker Fransstraat 120, de Kipstraat 41, Goudschestraat 7, 9, 6, 13, 70, 59, 66b, 66a en 68a, Oppert 99 en 65c, Kruiskade 144a en de Diergaardelaan 55a. Volgens de archiefkaart was Abraham koopman. Aan de advertenties te beoordelen uit die tijd was ook Mathilda actief als ‘makelaar’. Er komen veelvuldig advertenties in de krant, waarbij Mathilda de persoon is bij wie inlichtingen kunnen worden ingewonnen over beschikbare woningen. Van de activiteiten van Abraham was ook een advertentie terug te vinden. In deze advertentie werd ingegaan op een balsem die hij in zijn fabriek produceerde, het gemelde adres komt overeen met het adres van dat moment in de archiefkaart van het Stadsarchief van Rotterdam. De eerste advertentie die van dit bedrijf werd teruggevonden dateert van december 1907, de laatste van maart 1909. Het gezin woonde na maart 1909 nog wel op dit adres, Mathilda Roos adverteerde in maart 1921 nog om een dienstmeisje op dit adres.
Abraham en Mathilda waren in staat om de kinderen in hun grote gezin te laten studeren. Margaretha werd assistent apotheker, Elias werd drogist (een kaart bij het Stadsarchief Rotterdam geeft ook ´eau de cologne-fabrikant’ op en hij verhuisde op 15 september 1910 naar Antwerpen en was weer terug ten huize van Abraham Roos op 11 oktober 1920), Henriette, Mozes en Benjamin werden apotheker. Verder trok zoon Mozes naar Indonesië.
Verzet
Van Mozes Roos is bekend dat hij tijdens de bezetting in het verzet zat. Mozes was op 7 januari 1925 met de niet-joodse Sara Klaris gehuwd. Ze hadden drie kinderen, die waren ondergedoken in Friesland en de oorlog hebben overleefd, te weten:
Mathilda Wilhelmina (Medan, 14 november 1926),
Robert Rudolf (Medan, 2 januari 1928) en
Henri (Middelharnis, 26 augustus 1929).
In 1925 ging het gezin naar Nederlands-Indië en vestigde zich in Medan. Het gezin komt in 1928 terug naar Nederland ging toen in Middelharnis wonen. Hier woonden ze 12 jaar tot ze omstreeks 1940 naar Rotterdam vertrokken.
Maurits
Maurits werd als strafgeval naar Westerbork gestuurd. Het ‘probleem’ was dat hij kort voor drie uur ’s middags naar een Stomerij was gegaan. In die periode begon de tijd dat Joden mochten winkelen vanaf drie uur, en deze ‘overtreding’ was voldoende reden om Maurits tot strafgeval te verklaren. Er werd getracht om Mozes vrij te krijgen, ook via het feit van het huwelijk met zijn niet-Joodse vrouw. Zo werd er gepleit dat een Stomerij geen winkel zou zijn, maar dit heeft niet geholpen.
bron:
Stadsarchief Rotterdam, gezinskaart Abraham Roos
informatie Jeannette Rooiman
Jan Both, Joodse families op Goeree-Overflakkee, 67
“Advertentie vertrek”. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 20-01-1925. Geraadpleegd op Delpher op 28-01-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010495001:mpeg21:a0104
“Advertentie”. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 22-03-1928. Geraadpleegd op Delpher op 29-01-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010514252:mpeg21:a0055
“Advertentie”. “Delftsche courant”. Delft, 12-12-1908. Geraadpleegd op Delpher op 29-01-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB08:000139481:mpeg21:a0040
“Advertentie”. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 21-12-1907. Geraadpleegd op Delpher op 31-01-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010197006:mpeg21:a0139
“Advertentie”. “Delftsche courant”. Delft, 20-03-1909. Geraadpleegd op Delpher op 31-01-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB08:000138763:mpeg21:a0044
“Advertentie”. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 07-03-1921. Geraadpleegd op Delpher op 31-01-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010493688:mpeg21:a0086
illustraties:
“Advertentie vertrek”. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 20-01-1925. Geraadpleegd op Delpher op 28-01-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010495001:mpeg21:a0104
“Advertentie”. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 22-03-1928. Geraadpleegd op Delpher op 29-01-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010514252:mpeg21:a0055
“Advertentie”. “Delftsche courant”. Delft, 12-12-1908. Geraadpleegd op Delpher op 29-01-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB08:000139481:mpeg21:a0040
foto Maurits Roos met dank aan Jeannette Rooiman via mail d.d. 29 januari 2018
laatst bijgewerkt:
10 september 2019