door Stefanie Schuijtvlot
In juli 2019 ging ik als vrijwilliger werken in de gerestaureerde voormalige Synagoge te Brielle (de Sjoel), thans Centrum voor Cultuur en Ontmoeting. Enige tijd daarna vroegen twee collega’s aan mij of ik de Duitse taal machtig was. Toen ik dat bevestigde kwam de aap uit de mouw. De Sjoel had namelijk enige bescheiden sieraden overhandigd gekregen met de vraag of men daar iets mee kon doen.
Waarom de Sjoel?
De sieraden waren eigendom van een Joods echtpaar uit Rotterdam die de oorlog niet heeft overleefd. Bedoeld echtpaar was Aron Speier-Holstein en zijn vrouw Irma, welke in 1931 vanuit Keulen naar Rotterdam was gekomen, waar hun zoon Alfred Leo werd geboren. De sieraden waren in de oorlog in bewaring gegeven aan een jonge vrouw, die werkte voor Aron Speier-Holstein. Aan het eind van haar leven vertrouwde zij deze toe aan haar dochter, die deze naar de Sjoel bracht.
Wat nu?
Het bestuur van de Synagoge was van mening dat de beste bestemming van deze sieraden was deze terug te geven aan nog levende familieleden van Aron. Vandaar de vraag aan mij een brief te sturen naar de Burgerlijke Stand in Keulen om informatie. En zo begon mijn maandenlange speurtocht. Een pad welke mij voerde langs de Burgerlijke Stand, het Stadsarchief in Rotterdam, het Einwohnerwesen in Keulen, het Landsarchief in Duisburg, de ambassades van de USA en Israël en een rabbi in Nederland. Ja, ik heb zelfs een kerkhof in de staat New York aangeschreven.
Een pad vol teleurstellingen
Aron kwam uit een groot gezin met twaalf kinderen Slechts twee kinderen uit dit gezin, zusters van Aron, overleefden de Holocaust. Sommige kinderen van zusters en een broer van Aron overleefden gelukkig wel. Het lukte mij, na aanvankelijke teleurstelling over de geringe of geen medewerking van de instanties die ik had benaderd, om enkelen van deze kinderen te traceren met naam en land waarin zij nu wonen. Maar verdere contact gegevens waren mij niet bekend. En van anderen wist ik slechts het bestaan maar verder dan dat kwam ik niet. Ik begon er al rekening mee te houden dat mijn speurtocht zonder resultaat tot een einde zal komen.
TOTDAT!
ik een e-mail stuurde naar iemand in Amerika wiens naam ik tegenkwam op een van de vele bladzijden van de genealogie website geni.com. Ik vroeg hem of hij bekend was met drie kleinkinderen van een zuster van onze Aron, die in Amerika wonen en waarvan ik intussen de namen had achterhaald.
Wat er toen gebeurde!
Het leek wel alsof ik aan een touwtje had getrokken. Ik kreeg bijna per omgaande enthousiaste mails, niet slechts van twee van de bovengenoemde kleinkinderen maar ook een mailtje, en wel als eerste, van een door mij tot nu toe onvindbare kleindochter van weer een andere zuster van Aron. En dat was nog niet alles, ik kreeg ook nog de naam en e-mailadres van een van de kinderen van een broer van Aron, welke ook in Amerika blijkt te wonen. Zij is het enig nog levende familielid van de tweede generatie. Zij is tevens de zuster van een van de familieleden van Aron, waarvan ik slechts weet dat hij in Israël is gestorven en kinderen heeft nagelaten. Via haar hoop ik de contact gegevens te krijgen van deze en andere familieleden woonachtig in Israël
Op naar Israël
Even snel naar de Israëliërs dus, maar ja hoe? Dat was de grote vraag. De ambassade gaf taal noch teken dus daar schoot ik niets mee op. Een collega in de Sjoel heeft twee vrienden die in Israël wonen, dus even een e-mailtje sturen “zo van kijk even in het telefoonboek of iets dergelijks”. Dat viel echter tegen, er werd niet snel gereageerd. Geduld is en schone zaak toch? Mijn zoektocht komt niet verder als ik bij de pakken neer ga zitten, dus we gaan stug door. Aangezien een reactie uit Israël op zich liet wachten zocht ik, op advies van een andere collega in de Sjoel, contact met een rabbi die goede contacten had in Israël. Deze rabbi reageerde onmiddellijk zeer enthousiast, hij zou er zo snel als mogelijk was achter heen gaan, “maar even geduld tot de corona virus uitgewoed is, zal zo lang toch niet duren en dan was een reis van hem naar Israël weer mogelijk.” Natuurlijk de rabbi heeft helemaal gelijk, even geduld. Hoe erg kan een mens zich vergissen? Helaas een, door Corona, doodlopende steeg dus. Weer wachten en piekeren hoe kom ik verder?
weer een touwtje
Hoera, een van de twee de twee vrienden uit Israël, meldt zich hij had eindelijk een zekere Y. Holstein in Yad Benjamin gevonden! Zondag zou hij er heen gaan met de door mij verstrekte informatie. Naar aanleiding van dit bezoek ontving ik een mail van deze meneer Holstein, die mij vertelde, dat hij de kleinzoon is van David, de broer van onze Aron, en dat hij, vier broers en een zuster had, waarmee ik in een klap de door mij gezochte zes kleinkinderen van deze David had gevonden. En nu de rest nog. Ik wist dat er een zoon van Rachel Rose, een van de zusters van Aron, in Israël gestorven was en twee kinderen had nagelaten. De heer Holstein meldde mij, dat zijn vader wel eens over familieleden in Israël had gesproken maar hij kende hen niet. Hij beloofde het te vragen aan een oudere broer van hem. Het resultaat was een e-mailt van een van deze twee kinderen die mij ook het e-mailadres gaf van haar broer die in de USA woont.
Klaar is Kees
Met deze zeven verwanten in Israël en eveneens zeven verwanten in de USA, had ik veertien overlevenden gevonden, na een zoektocht van ongeveer een jaar. Opvallend is, zoals reeds bovengenoemd, dat een van de verwanten in de USA een van de tweede generatie is, de enige overigens. Eigenlijk de enige erfgenaam van de sieraden zou je kunnen zeggen. Helaas is zij als tweede generatie ook diegene die het ergst heeft geleden onder de Holocaust, die zij aan den lijve heeft ondervonden.
En hoe verder?
Ik heb een e-mail gestuurd aan allen als geadresseerden zodat ze beschikken over elkaars e-mailadres. Bij dit mail ontvingen allen een map met informatie over hun oom c.q. oudoom Aron, over de Sjoel te Brielle en Brielle zelf. Ook sloot ik een foto van de sieraden bij. Het resultaat was dat er een contact via zoom heeft plaatsgevonden met alle familieleden. Voor sommigen een blij weerzien en voor anderen een kennismaking. Ik beschouw dit als het meest waardevolle resultaat van mijn zoektocht!!
Wat de uiteindelijke bestemming van de sieraden betreft? Daarover zijn we nog in gesprek.
Nog even dit
Er was nog een overlevende, namelijk een dochter van Viktor Emanuel, een broer van Aron. Over deze dochter konden de instanties in Duitsland niets meer vertellen dan dat zij getrouwd is en zeer waarschijnlijk naar de USA is vertrokken. Deze emigratie naar Amerika bevestigt de website geni.com ook. Verder heb ik nergens iets van deze dochter terug kunnen vinden, helaas. Ach ja, een mens kan niet alles hebben. Ik ben al veel verder gekomen dan ik ooit heb kunnen dromen.
U, als oplettende lezer, vraagt zich natuurlijk al lang af waarom niet is gezocht naar familieleden van de vrouw van Aron. Te meer omdat vier van de vijf sieraden aan een vrouw hebben toebehoort. Zeker heb ik ook naarstig gezocht naar deze familieleden, maar nergens een goed spoor kunnen ontdekken. Jammer
Brielle, april 2021
Nagekomen bericht
Zoals ik in de vorige aflevering, vertelde is een van de dameshorloges terug bij de familie Holstein in Israël en het zakhorloge met monogram moest naar Esther Wenger in de USA.
Van Esther Wenger taal noch teken op mijn verzoek om haar woonadres. Ik vroeg aan Yehuda Holstein of hij het woonadres kent van zijn tante Esther. Dat was niet het geval, wel stuurde hij mij het e-mailadres van David, de zoon van Esther. Ik nam contact met hem op met uitleg waarom ik op zoek was naar het woonadres van zijn moeder en ook dat drie van de vijf sieraden in Nederland blijven. Ik heb nooit antwoord van hem gekregen.
Altijd als ik contact zocht met Esther Wenger moest ik denken aan een Holocaust overlevende die ooit aan een schrijver, die haar om informatie vroeg over de Holocaust, antwoordde “don’t ask me to remember”. Misschien is dit ook het geval bij Esther Wenger. Haar geschiedenis tot 1945 kennende kan ik mij dat heel erg goed voorstellen. Ik voelde me daarom altijd bezwaard als ik haar mailde en dat werd versterkt omdat zij sporadisch antwoordde. Ik besloot de familie Wenger niet langer lastig te vallen met het oorlogsverleden en aan te nemen dat het zakhorloge in Nederland mag blijven.
De sieraden worden intussen geëxposeerd in een mooie lederen etui in een glazen vitrine in De Sjoel in Brielle. Hiermede komt een definitief einde aan mijn zoektocht naar nog overlevende familieleden van Aron Speier-Holstein en hebben de sieraden hun bestemming bereikt.
Brielle, februari 2022.