De huidige Hofdijk is voor het achterhalen van de geschiedenis van Joods Rotterdam van groot belang, maar dit komt niet door de geschiedenis van de gebouwen die er staan. De Hofdijk lijkt in niets op de Hofdijk van voor het bombardement, maar de voormalige garage van de Rijks Automobiel Centrale (1958) huisvest het Stadsarchief Rotterdam met daarin een schat aan archiefstukken over de geschiedenis van de stad.
De naam Hofdijk stamt al uit 1397 en verwijst naar het Slot Weena, dat ten noordoosten van het huidige Hofplein heeft gestaan. Dat slot wordt al in 1306 genoemd. De oorspronkelijke Hofdijk stamde uit de 13e eeuw en liep van de Rotte uit tot het Zwaanshals en de Oudedijk. De Hofdijk was een straat in de buurt van de Zandstraatbuurt én de buurt van de Helmersstraat en heeft een Joodse geschiedenis.
Hofdijk 16a – Hijman Blok
Hijman Blok woonde op dit adres in 1920 en hij was het contactadres voor een danscursus, ‘uitsluitend voor Israëlieten uit den netten Burgerstand’. Papierhandelaar Hijman Blok (Meerkerk, 25 april 1879 – Auschwitz, ) was gehuwd met Sophia Gompers (Gouda, 29 november 1872 – Auschwitz, ) en zij hadden twee zoons, Philippus Hijman (Rotterdam, 15 maart 1905 – Auschwitz, ) en Isaac (Rotterdam, 2 december 1906 – Auschwitz, ) en een dochter Theodora Lea (Rotterdam, 28 april 1912 – Auschwitz, ). Bij Hijman konden ook advertenties voor het Centraal Blad voor Israëlieten in Nederland worden ingeleverd.
Hofdijk 25b – kleermaker Brandes
In 1913 verhuisde tailleur Brandes zijn zaak van dit adres naar de Van de Werffstraat 54b. Izaak Brandes (Rotterdam, 24 november 1877 – Auschwitz, ) was gehuwd met Jaantje Stad (Rotterdam, 11 september 1880 – Auschwitz, ) en zij hadden drie dochters en een zoon.
Hofdijk 30 – De Rotterdamse Broodbakkerij (ORT) “Hofdijk”
De broodfabriek die op de Hofdijk gevestigd was opende in 1916 een afdeling waar koosjer brood ORT gefabriceerd werd. In het NIW verscheen het volgende artikel:
“ROTTERDAM, 17 April 1916. Wezen w_ onlangs bij de opening onzen geloofsgenooten te dezer stede er op, dat door de bekende Rotterdamsche Broodfabriek aan de Hofdijk, een afdeeling zoude geopend worden, onder rabbinaal toezicht van dr. Ritter, en wij de hoop uitspraken, dat deze naast een bestaande inrichting op kleiner schaal, levensvatbaarheid zoude hebben, thans kunnen we dit bevestigen en is onze hoop en verwachting niet teleurgesteld. De ondernemers kunnen tevreden zgn over het voorloopig succes. Dit jaar is de zaak gedurende de Paaschdagen gesloten, wellicht dat volgend jaar ook pesach- gebak geleverd zal worden. Het zal vooral hen Interesseeren, die beweren, dat hier geen plaats Is voor een 3de bakkerij dat wel degelijk gebleken is, dat deze bakkerij in een ware behoefte voorziet. De directie verdient hiervoor van onze zijde een woord van lof, dat zij het aandurfde een dergelijke onderneming op zoo groote schaal te scheppen, zonder iets af te dingen op de eene bestaande bakkerij hier ter stede, zal men moeten toegeven, dat door de Rotterdamsche brood-, beschuit- en banketbakker onder rabbinaal toezicht, al het mogelijke wordt gedaan, om aan alle eischen te voldoen. Het kan dan ook geen verwondering baren, dat vele reeds voor Paasch hun brood en banket van daar betrokken, omdat, het zij nogmaals herhaald, jaren lang reeds een dergelijk inrichting er had moeten zijn We kennen onze geloofsgenooten te dezer plaatse voldoende, daarvoor woont schrijver dezer regelen te lang hier, dat wij voorzien! dat het tegenwoordige debiet enorm zal toenemen. Moge dan de eminente ondernemers ondervinden, dat de oprichting van de bakker, onder rabbinaal toezicht er eene was, die haar spoedig moge noodzaken in andere stadsdeelen dergelijke winkels te kunnen openen, dan zet dit de kroon op haar onvermoeiden arbeid. Wij vermelden hier volgaarne, dat de heer Kahn, die de leiding van deze afdeeling heeft, ons de meest mogelijke inlichtingen verschafte over het bereiden van brood en banket.”
In december 1920 verscheen een oproep in de krant om op dit adres het koosjere brood te kopen:
“ROTTERDAM. Niet van onzen gewonen correspondent. Het kosjer-broodvraagstuk dient hier ernstig onder de oogen gezien te worden. Wij hebben in onze gemeente één broodbakkerij die onder rabbinaal toezicht brood en beschuit bakt. De kosten aan het rabbinaal toezicht verbonden, zijn nu niet bepaald laag te noemen. De moeite en opofferingen, die dus deze bakkerij met zich brengt, wettigen een ruim afzetgebied. Helaas, komen wij tot de ontdekking, dat velen hun brood niet van de onder rabbinaal toezicht staande bakkerij betrekken. Dit is voor onze Kehillo met ongeveer 11.000 zielen een schande. Wil men niet, dat met de kosjer, broodbereiding gestaakt wordt, dan betrekke ieder gemeentelid lijn brood van deze bakkerij. Daar heeft men zekerheid van kasjroet. Met alle kracht dient men de Broodfabriek „Hofdijk”, die deze afdeeling aan haar fabriek verbonden heeft te steunen door zijn kosjer brood daar te koopen.”
Meer over deze broodbakkerij via deze link.
Hofdijk 43 – I. Swart
De familie Swart woonde op dit adres in 1919 en Izak Swart was secretaris van de Rotterdamse Weldadigheids-Vereniging “Ten Bate der Armen”, een zeer actieve sociale organisatie in de Maasstad. Izak Swart (Haarlem, 24 augustus 1887 – Rotterdam, 17 september 1949) was gehuwd met Johanna Schwaab (Rotterdam, 21 december 1884 – Rotterdam, 21 februari 1954) en zij hadden twee kinderen, Moses (Mau) en Sophia (Fie). Izak was directielid van de firma Fonteijn & Swart.
Hofdijk 51a – familie Frank
In maart 1910 bood de familie Frank, die hier woonde, een kamer met pension aan.
Hofdijk 62a – gezin Knap
Het gezin Knap woonde hier rond 1934 tot aan het bombardement. Zoon Eddy haalde de landelijke kranten door zijn fietstocht naar Mandaatgebied Palestina en terug.
bron:
“Advertentie Frank”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 18-03-1910. Geraadpleegd op Delpher op 20-09-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859504:mpeg21:a0032
“Advertentie Brandes”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 01-08-1913. Geraadpleegd op Delpher op 20-09-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860269:mpeg21:a0017
“Brood en Banket.”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 21-04-1916. Geraadpleegd op Delpher op 20-09-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859613:mpeg21:a0033
“Advertentie Swart”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 24-09-1919. Geraadpleegd op Delpher op 21-09-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859750:mpeg21:a0094
“Advertentie”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 15-10-1920. Geraadpleegd op Delpher op 21-09-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859805:mpeg21:a0037
“BINNENLAND”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 31-12-1920. Geraadpleegd op Delpher op 21-09-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859816:mpeg21:a0094
Stadsarchief Rotterdam, gezinskaart Izak Swart
“Familiebericht Swart Schwaab”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 1936/05/22 00:00:00, p. 7. Geraadpleegd op Delpher op 28-08-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871346:mpeg21:p007
“Familiebericht Izak Swart”. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 1949/09/19 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 28-08-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000088003:mpeg21:p004
“Familiebericht Johanna Swart – Schwaab”. “Algemeen Dagblad”. Rotterdam, 1954/02/22 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 28-08-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000361044:mpeg21:p00006
“Advertentie Blok”. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 1920/12/17 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 04-11-2020, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000572166:mpeg21:p00005
illustratie:
“Advertentie Frank”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 18-03-1910. Geraadpleegd op Delpher op 20-09-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859504:mpeg21:a0032
“Advertentie Brandes”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 01-08-1913. Geraadpleegd op Delpher op 20-09-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860269:mpeg21:a0017
“Advertentie”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 18-01-1918. Geraadpleegd op Delpher op 20-09-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860541:mpeg21:a0008
“Advertentie Swart”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 24-09-1919. Geraadpleegd op Delpher op 21-09-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010859750:mpeg21:a0094
Stadsarchief Rotterdam, gezinskaart Blok NL-RtGAR_494-03_851-039_0041343R.jpg
www.joodsmonument.nl, lemmata gezin Hijman Blok (geraadpleegd 11 augustus 2019)
gepubliceerd:
20 september 2018
Laatst bijgewerkt:
17 februari 2022