Arjan Nobel
Oud-Beijerland, 1977
Ambtenaren ruimen de kluis op van het gemeentehuis. Naast rommel vinden ze ook allerlei waardevolle spullen. In een hoek liggen twee sleutelbossen. ‘A. Rood Molendijk Oud-Beijerland’, valt te lezen op het bruine kaartje aan de ene bos. ‘Huissleutels van den Jood Mozes van Tijn Huidenkoopman Kerkstraat’, meldt het papiertje dat aan de andere sleutels hangt. Ambtenaar Koos Schipper twijfelt even, maar kan het niet over zijn hart verkrijgen de bossen weg te gooien. Hij typt een briefje met wat achtergrondinformatie en brengt ze naar het Streekmuseum Hoeksche Waard in Heinenoord.1
Oud-Beijerland, 11 augustus 1942
De Molendijk ziet zwart van de mensen. Het lijkt wel alsof het hele dorp is uitgelopen. Verschillende mensen – op hun kleding een gele ster – banen zich een weg door de menigte. Onder hen bevinden zich slager Abraham Rood, zijn vrouw Betje Rood-den Hartog en hun kinderen Elias en Vrouwtje Sara. Vandaag moeten enkele Joden uit Oud-Beijerland zich melden in Rotterdam. Ze zullen tewerk worden gesteld in Duitsland. Iedereen weet ervan. Slager Rood – volgens Oud-Beijerlanders een ‘goede slager’ – heeft het zelf verteld aan zijn klanten. Het woord ‘onderduiken’ is gevallen, maar Rood is een optimist: ‘Ik ga wel werken’. Daar komt de tram. De Joden en enkele Oud-Beijerlanders die hun dorpsgenoten een stukje zullen vergezellen, stappen in. Arie Duifhuizen, een vriend van Elias Rood, maakt stiekem een paar foto’s. Hij kiekt een lachende Abraham Rood, terwijl deze in de tramopening staat. ‘Ik ben zo weer terug’ en ‘Tot gauw’, roept Rood nog. Langzaam zet de tram zich in beweging in de richting van Rotterdam.
Oud-Beijerland, september/oktober 1942
Het leven in het dorp heeft weer zijn gewone gang genomen. Slagerij A. Rood aan de Molendijk is nog steeds gesloten, maar er is een teken van leven in de vorm van twee korte briefjes. Het ene is geschreven door Betje, het andere door Vrouwtje Sara. De toon is optimistisch: ‘met ons gaat het best’. Betje doet de groeten aan ‘alle Beijerlanders’ en in het bijzonder aan ‘de buren’ van de Molendijk. ‘Indien het mogelijk is schrijven we later maar als het niet aankomt is het nog geen reden om ongerust te zijn.’ Ongerust of niet, ook andere Joodse Oud-Beijerlanders melden zich in Rotterdam. Eind oktober vertrekt huidenkoopman Mozes van Tijn, samen met zijn zussen Rijntje en Matje en de tachtigjarige Jetje van Leeuwen die bij de familie is ingetrokken. Met zijn vieren bewonen zij een huis in de Kerkstraat, naast de synagoge waar Van Tijn koster is. Ook dit huis komt leeg te staan.
Heinenoord, 2007
Medewerkers ruimen de kluis op van het Streekmuseum Hoeksche Waard. In een hoek ligt een papieren zak met daarin twee sleutelbossen. Allebei zijn ze voorzien van een kaartje, met daarop een tekst. Nieuwsgierig laten ze de sleutels door hun handen gaan. Wat is dit precies? Onder in de zak zit een brief van een zekere ‘J. Schipper’. Die verschaft meer duidelijkheid. Het gaat om de huissleutels van twee Joodse families die in de oorlog zijn omgekomen. Vergast in Auschwitz. Abraham, Betje, Elias en Vrouwtje Sara Rood op 30 september 1942, Mozes en Rijntje van Tijn op 2 november van dat jaar. De zieke Matje van Tijn overleed op 5 december 1942 in Rotterdam; de laatste rustplaats van Jetje van Leeuwen is onbekend. Wat rest zijn twee sleutelbossen. Een herinnering aan een inktzwarte periode. Vandaag de dag worden zij permanent geëxposeerd in Museum Hoeksche Waard, ter nagedachtenis van het gezin Rood van de Molendijk en de familie Van Tijn uit de Kerkstraat in Oud-Beijerland.
1 Achtergrondinformatie over de sleutels is te vinden in: Gerda den Hartog, ‘De Joden’ in: Loek Dekker e.a., Oorlog in de Hoeksche Waard 1940-1945 (Heinenoord 2015) 83-101, aldaar 84 en 86-89.
Deze bijdrage is eerder als ‘Topstuk’ verschenen in Holland 52.2 (2020). In het originele stuk zijn meer foto’s opgenomen en dit is te bestellen via deze link.
bron:
Arjan Nobel, ‘Huissleutels van de Jood’, website ‘Holland, historisch tijdschrift. https://tijdschriftholland.nl/thuishoek-oud-beijerland/, 29 juni 2020.
https://tijdschriftholland.nl/product/langs-hollandse-straten-2020-2/; overgenomen met vriendelijke toestemming.
illustraties:
Arjan Nobel, ‘Huissleutels van de Jood’, website ‘Holland, historisch tijdschrift. https://tijdschriftholland.nl/thuishoek-oud-beijerland/, 29 juni 2020.
laatst bijgewerkt:
29 juni 2020