Levie Jacob Fles (Louis) werd geboren te Maassluis op 19 oktober 1871 en pleegde zelfmoord te Amsterdam op 24 mei 1940. Zijn vader was Jacob Levie Fles – diamantbewerker – en zijn moeder was Saartje van Blijdestein – winkelierster in manufacturen. Hij trouwde op 13 augustus 1886 met Zippora Henriette (Celine) van Straten (Rotterdam, 7 juli 1872 – Amsterdam, 11 november 1942), zij kregen 4 dochters (Mina (Amsterdam, 13 november 1897 – Auschwitz, 28 september 1942), Rosine (Amsterdam, 10 januari 1899 – San Francisco, 1939), Henriëtte (Amsterdam, 19 augustus 1900 – Auschwitz, 12 augustus 1942) en Clara (Amsterdam, 11 juli 1903 – Groningen, 3 april 1997)) en 2 zonen (Barthold (Amsterdam, 7 februari 1902 – Laren, 19 december 1989) en George (Amsterdam, 7 mei 1908 – Smolensk, 31 mei 1939)). Levie publiceerde onder het pseudoniem Dr. W Bottema C. Az.
Levie had geen makkelijke jeugd. Zijn vader overleed toen hij twee jaar oud was, zijn moeder toen hij zes jaar was en Levie werd opgevoed door zijn stiefvader, de tweede man van zijn moeder. Levie maakte de lagere school af en ging daarna werken op het kantoor van zijn stiefvader, de heer Swaab.
Door hard te werken lukte het hem om uit de armoede van zijn geboortemilieu te komen. Hij leerde de moderne talen vloeiend te spreken, haalde zijn boekhouderspapieren en werd vervolgens boekhouder bij de Amsterdamsche Bank. Daarna begon hij voor zichzelf. Het handelde in reclameartikelen en papier en werd importeur voor de schrijfmachines van Adler.
De groeiende dienstensector zorgde dat dit goed ging en al snel groeide Fles & Co uit tot een maatschappij voor kantoorinrichting met filialen in diverse steden, tot aan Soerabaja in Nederlands-Indië toe. Naast zijn activiteiten in het zakenleven werd Fles ook publicist. Gingen zijn eerste publicaties nog over de kantoorbranche, de volgende gingen over het vrijdenkersschap en het afwijzen van het Jodendom en het zionisme.
| Levie ging in 1895 in Amsterdam wonen. Van 1934 – 1940 woonde hij op de Euterpestraat 175hs (Gerrit van der Veenstraat) en vanaf 9 mei 1940 op het Daniël Willinkplein 19a-hs (Victorieplein). |
Levie Fles werd actief in de politiek en in de vrijdenkersbeweging. Hij liet van zich spreken door onder meer de SDAP te beschuldigen van halfslachtigheid en hypocrisie ten opzichte van kerk en godsdienst.
Fles ontpopte zich steeds meer als een atheïst. Zijn radiorede “Los van de kerk” werd zelfs verboden, wat leidde tot de publicatie van deze rede in de brochure “een verboden radio-rede”. Fles was geen actief socialist, maar zag wel wat in de koers van de SDAP aangezien in beginsel socialisme en religie als niet-verenigbaar werden gezien. Maar toen de SDAP religie steeds meer ging zien als individuele keuze, waar de partij niets mee te maken had, werd het verzet van Fles sterker. Zo riep hij in 1935 op tot een referendum binnen de SDAP over het al dan niet aanvaarden van het religieus socialisme binnen de partij. Fles zag de godsdienst als bron voor alle kwaad, of dit nu uit katholieke, protestante of Joodse hoek kwam.
In zijn brochures wist hij feilloos de zere plek te benoemen en zo moest Henri Polak het ook ontgelden aangezien Fles hem zag als symbool voor de ambivalentie binnen de partij.
Vanwege zijn orthodox-Joodse opvoeding werden de meeste pijlen van Fles op het Jodendom gericht. Hij was voorstander van assimilatie, en gemengde huwelijken waren het recept tegen het antisemitisme. Hij voerde campagne tegen het zionisme maar verloor daarbij alle proporties uit het oog. Zo beweerde hij dat het zionisme de Joodse gemeenschap meer kwaad berokkende dan alle pogroms bij elkaar.
Naast de klappen die Fles in zijn vroege jeugd te verwerken had gehad, bleef ook zijn persoonlijke leven later moeilijk. Zijn dochter Ro overleed na haar kraambede in een psychiatrische inrichting in de Verenigde Staten, zijn jongste zoon George werkte als vertaler in de Sovjet-Unie en werd in 1938 gearresteerd vanwege sympathieën met Trotski. Levie heeft geprobeerd hem vrij te krijgen, reisde zelfs naar Moskou, maar zonder resultaat. George overleed in gevangenschap in 1939.
In een publicatie die hij als Dr. W. Bottema deed, Hitler – Hervormer of Misdadiger, had hij al geschreven van de Duitse Joden die door de Hitler-bende ter dood waren veroordeeld. Toen de Duitsers in mei 1940 Nederland binnenvielen had hij geen illusies. Op 24 mei 1940 pleegde Levie Fles met vergif zelfmoord.
Publicaties:
- Is in de moderne boekhouding plaats voor het copieboek? (1918)
- Efficiency (1922)
- Kalenderhervorming, sabbath en kerk (1930)
- Mijn antwoord aan opperrabbijn I. Maarssen (1930)
- De schuldbekentenis van de SDAP (1930)
- Water en vuur (1931)
- Onderwijs zonder godsdienst (1932)
- Open brief aan den heer J.F. Ankersmit te Amsterdam (1932)
- Hitler, hervormer of misdadiger? (1933)
- Een verboden radiorede: Los van de kerk (1933)
- Godsdienst, openbare school en zionisme (1935)
- Weg met het zionisme! (1939)
bron:
iisg.nl,
abitabout.com,
stadsarchief Amsterdam, persoonskaart Levie Fles
https://en.wikipedia.org/wiki/Louis_Fles (geraadpleegd 4 juni 2017)
illustratie
www.iisg.nl
voorzijde boekje Hitler, hervormer of Misdadiger met dank aan M van Tilburg
laatst bijgewerkt:
9 september 2019