Samuel Zacharias Dormits werd geboren in Rotterdam op 2 oktober 1909 en overleed in Rotterdam op 17 oktober 1942.
Sally was de zoon van Mozes Dormits en Kaatje Kapper. Hij trouwde in Den Haag op 13 mei 1931 met Annette Mary Hartog (Rotterdam, 8 maart 1909 – Auschwitz, 27 augustus 1943) en zij kregen op 21 mei 1933 één kind, Maurits. Maurits overleefde de oorlog en overleed op 10 januari 2011. Sally had een jongere zus, Klaartje Henriëtta (Saint Paul, USA, 28 augustus 1911 – Auschwitz, 28 februari 1943).
Sally Dormits had een bijzonder leven. Een Joodse jongen, geboren in Rotterdam. Hij bracht een deel van zijn jeugd door in Zuid Amerika, keerde in 1915 vanuit Sao Paolo terug naar Nederland en meldde zich als vrijwilliger in de Spaanse Burgeroorlog. Hij werd een overtuigd communist.
Hij kwam weer terug naar Nederland en ging in Den Haag wonen. Al in november 1940 organiseerde hij een Rotterdamse sabotagegroep, die met de CPN verbonden was. In deze sabotagegroep, de Nederlandse Volksmilitie, leerde hij Sara van Gigch kennen. Met haar ging hij samenwonen, hij scheidde van zijn vrouw op 22 juni 1942.
In de herfst van 1941 ging de Nederlandse volksmilitie samenwerken met “het Militaire Contact”, een partijgroep onder leiding van een oud-militair van het KNIL, Max Meijer, Janrik van Gilse en Gerben Wagenaar.
Hij probeerde een persoonsbewijs voor Sara van Gigch te regelen (zonder “J”) en trachtte hiervoor op 17 oktober 1942 in een winkel een handtas te stelen. Hij werd gearresteerd en afgevoerd naar het politiebureau op de Oostervantstraat. Bij het fouilleren in het politiebureau trok hij zijn pistool en schoot hij zich door het hoofd. Hij werd naar het ziekenhuis op de Coolsingel overgebracht waar hij enkele uren later overleed.
Tussen zijn spullen vond de politie een kassabon en een notitieboekje en hieruit kon men de schuilplaats afleiden. In deze schuilplaats werden munitie, verslagen van verzetsacties, brandstof en bommen gevonden en een lijst met de namen van de deelnemers. Ruim 200 verzetsstrijders werden gearresteerd. Van hen werden er 20 doodgeschoten en een groot deel van de rest kwam om in de concentratiekampen.
Ook ging het spoor dat Sally had achtergelaten naar Hollandia Kattenburg in Amsterdam Noord waar ook een aantal verdachte personen in november gearresteerd werd en in januari 1943 de doodstraf kreeg. Verder stelde de bezetter 367 Joodse arbeiders uit het bedrijf met hun gezinnen op transport naar Westerbork. De arrestatie van Dormits betekende de ondergang van de gehele illegale CPN in Rotterdam. Het graf van Sally Dormits is enkele jaren geleden door de gemeente Rotterdam geruimd. Op de algemene begraafplaats te Crooswijk bevindt zich een monument voor de Nederlandse Volksmilitie.
bron:
Stutje, J W, “de moeilijke jaren in de oorlog” 1940-1945 deel uit dissertatie “De man die de weg wees”, (UvA 2000)
www.joodsmonument.nl, lemma Annette Mary Dormits-Hartog (geraadpleegd 25 mei 2016)
www.maxvandam.info, lemma Maurits Dormits (geraadpleegd 25 mei 2016).
www.wikipedia.nl, lemma Sally Dormits (geraadpleegd 4 januari 2017)
GAR, gezinskaart Samuel Zacharias Dormits
GAR, gezinskaart Sara van Gigh
www.spanjestrijders.nl, lemma Samuel Zacharias Dormits
laatst bijgewerkt:
3 oktober 2019