Sara (Saartje) van Gigch werd geboren in Amsterdam op 12 maart 1912 als dochter van Asser van Gigch en Roosje van Gigch-Denneboom. Ze trouwde met Isaac (Ies) Simon van Bergen (Weesp, 5 juli 1906) op 27 augustus 1930 te Amsterdam. Saartje en Ies scheidden voor de oorlog, op 27 januari 1939.
Nederlandse Volksmilitie
Sara werkte met Samuel Dormits samen in de Nederlandse Volksmilitie, een aan de Communistische Partij Nederland gelieerde sabotagegroep. Deze groep was actief tussen april 1941 en oktober 1942 / januari 1943. De aanpak van het verzetswerk door de groep was wat amateuristisch.
Luchtspoor
Een van de belangrijkste wapenfeiten was een aanslag op een trein met Duitse militairen. Hiervoor had men in de bocht van het luchtspoor, tussen Delftse Poort en Beurs, een explosieve lading aangebracht om de trein te laten ontsporen en in de diepte te laten storten. Echter, voor de trein passeerde, fietste een baanopzichter langs de rails. Hij raakte een draad waardoor een deel van de explosieve lading ontplofte. De baanopzichter raakte zwaar gewond, de aanslag was mislukt. Na deze aanslag dreigde de bezetter dat ze gijzelaars zouden executeren wanneer de plegers zich niet zouden melden. De plegers meldden zich niet, en als represaille werden Robert Baelde, Christoffel Bennekers, Otto Ernst graaf van Limburg-Stirum, Willem Ruijs en Alexander baron Schimmelpenninck van der Oye op 15 augustus 1942 geëxecuteerd. Het zoeken naar de daders ging echter door. De nazi’s zetten een van hun beste agenten er op, Anton van der Waals.
Den Haag
Op 13 oktober stichtte de verzetsgroep brand in de opslagplaats van de Wehrmacht in Den Haag. Dit ging niet helemaal goed, want één van de daders werd door een waakhond gebeten en had zijn fiets moeten achterlaten. Het framenummer van de fiets leidde naar Sally Dormits. Men ging naar de woning van Dormits in Den Haag, maar deze bleek door hem verlaten na zijn scheiding van zijn vrouw. Dormits woonde inmiddels met Sara samen in Rotterdam en had daar de schuilnaam Van Gelderen.
De politie kwam achter die naam toen hij op 17 oktober 1942 gepakt werd. Sally wilde als tasjesdief een persoonsbewijs te pakken krijgen voor Sara, en terwijl hij op het politiebureau zat schoot hij een kogel door zijn hoofd. Hij overleed een paar dagen later in het ziekenhuis
In de tas werd een kassabon en een textielkaart van Dormits gevonden. Het schuiladres van Dormits op Bijlwerffstraat 37 in Rotterdam Noord werd leeg gekamd en hier werd een groot deel van de administratie van de Nederlandse Volksmilitie mét de namen gevonden. Om Sara te arresteren kwamen ze naar haar werk, in de kapsalon, maar zij wist de politie te misleiden.
Er volgde een grote arrestatiegolf waarmee men de Nederlandse Volks Militie oprolde. Onder de leden van de militie was zo’n 25% van Joodse afkomst, van degene die naar aanleiding van deze arrestatiegolf omkwamen was zo’n 50% Joods. Sara werd door de Sicherheitsdienst gezocht. De SD vermoedde dat zij zich schuilhield in het Israëlitisch Ziekenhuis in Rotterdam, waarop ze in november 1942 een inval in dit ziekenhuis deden. Bij deze inval werden flink wat mensen gearresteerd en naar Westerbork gezonden, maar Sara werd niet gevonden. Uiteindelijk is Sara wel gearresteerd en is ze op 17 maart 1943 vanuit Westerbork naar Sobibor gedeporteerd waar zij bij aankomst op 9 juli 1943 werd vermoord.
Isaac Simon van Bergen
Isaac hertrouwde met Nora Diamant, verpleegster van beroep. Nora had als verpleegster deelgenomen aan de strijd in Spanje tijdens de Spaanse burgeroorlog. Waarschijnlijk hadden Isaac en Nora elkaar daar leren kennen.
bron:
GAR, gezinskaart Samuel Dormits
GAR, gezinskaart Sara van Gigch
Stadsarchief Amsterdam, archiefkaart Nora Diamant
wikipedia, lemma Sally Dormits
www.spanjestrijders.nl, lemma Samuel Zacharias Dormits
Stadsarchief Amsterdam, archiefkaart Nora Diamant
met dank aan Chaja Kause (mail 19 april 2019)
laatst aangepast:
12 september 2019