A. J. Polak & Zonen

In 1885 werd de Rotterdamse textielfirma A. J. Polak & Zonen genoemd bij een loterij voor een Joods weldadigheidsfonds. De firma stond een rol tapijt af voor de prijzen. De firma bestond al eerder en werd ook al in 1853 genoemd. Wanneer de firma precies werd opgericht is niet bekend. In 1907 verschijnt het bericht dat de heer A. J. Polak op de leeftijd van 67 jaar overleden is. Met dat gegeven kan worden nagezocht wie hij was.

Hoogstwaarschijnlijk was dit Abraham Jeremias Polak (Rotterdam, 21 september 1839). Hij was gehuwd met Jeannette Rosenthal (Hohenems, Vorarlberg, Tyrol, 8 mei 1845 – 1875) en zij hadden in ieder geval de volgende kinderen: Josephine (Rotterdam, 6 december 1865 – Rotterdam, 26 mei 1938), Ida (Rotterdam, 23 juni 1867 – Rotterdam, 23 juli 1933), Alfred (Rotterdam, 21 juni 1869 – Rotterdam, 30 december 1870), amateurfotograaf Richard (Rotterdam, 17 oktober 1870 – Lausanne, 7 oktober 1956) en Regina (Rotterdam, 14 december 1871 – Rotterdam, 16 maart 1891). Het vermoeden is verder dat de zaak werd opgericht door de vader van Abraham Jeremias, Jeremias Abraham Polak (1803 – 1874), of zijn grootvader, Abraham Jeremias Polak (1769 – 1845). Dit gezin woonde onder andere op de Schiedamsedijk 58 en de Westersingel 60. De zaak zat aan de Hoogstraat 76 (1866), Hoogstraat 321-323 (1875), Hoogstraat 323 (1911). Van de firma is het stalenboek overgebleven dat hier kan worden bekeken.

Stadsarchief Rotterdam, beeld en geluid, Prent RI-1190 Erasmushuis, aan de Wijde Kerksteeg, anno 1467 naar een tekening van Obreen. (auteur): M. (M.) Michielsen. Collectie prenten en tekeningen, toegangsnummer 4080.
Stadsarchief Rotterdam, beeld en geluid, PBK-315 Het huis waar Erasmus geboren werd aan de Wijde Kerksteeg, 1904. Prentbriefkaarten verzameld door het Stadsarchief Rotterdam, toegangsnummer 4029.

De firma en het Erasmushuisje
Tot aan het bombardement van 14 mei 1940 heeft aan de Wijde Kerksteeg het huisje gestaan waar volgens de overlevering Desiderius Erasmus (1466 – 1536) werd geboren. Boegbeeld van Rotterdam, maar tegelijkertijd zijn de antisemitische uitspraken van hem bedenkelijk, hoewel sommige historici ervoor pleiten dat dit in de context van die tijd gezien moet worden, zelfs bij een groot denker.
Het huisje waar hij werd geboren was aan het einde van de negentiende eeuw na tal van verbouwingen en aanpassingen aan een restauratie toe, en de firma Polak & Zonen was de financier van dit project. De restauratie was wel wat rigoureus, er werd van nieuwbouw gesproken. Nieuwbouw van alleen de façade van het pand. Volgens de website van het erasmushuis was de textielhandelaar A. J. Polak in het bezit gekomen van de drie panden aan de noordzijde van de Wijde Kerksteeg en verving die door een groot pakhuis, aansluitend aan zijn andere magazijnen. Polak liet architect B. Hooykaas op basis van een reconstructietekening uit 1867 van de latere directeur van het Rijksmuseum F. D. O. Obreen en met adviezen van gemeentearchivaris J. H. W. Unger een schijngeveltje aanbrengen tegen de zijgevel van zijn nieuwe pakhuis. Het werd in juli 1896 onthuld. De Nieuwe Rotterdamsche Courant noemde het opgetrokken ‘geheel in den geest van den tijd waarin de groote burger leefde’, maar had wel bezwaren tegen de niet zo oud-Hollandse spiegelramen.

Polak & Zonen stopte in 1911. Winkel en pakhuizen werden verkocht en verbouwd tot bioscoop Thalia. Het bombardement in 1940 verwoestte ook deze schijngevel,

 

bron:
rol tapijt, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 16, 1885, no 18, 15-05-1885. Geraadpleegd op Delpher op 22-08-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005401018:00001
De plek waar eens de wieg van Erasmus stond, Erasmushuis Rotterdam,  http://www.erasmushuisrotterdam.nl/wp-content/uploads/2018/05/wiegvanerasmus.pdf (geraadpleegd 22 augustus 2021).
Stadsarchief Rotterdam, Abraham Jeremias Polak, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 303.
Stadsarchief Rotterdam, Abraham Jeremias Polak, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 502.
Stadsarchief Rotterdam, adresboeken.

illustratie:
Stadsarchief Rotterdam, beeld en geluid, Prent RI-1190 Erasmushuis, aan de Wijde Kerksteeg, anno 1467 naar een tekening van Obreen. (auteur): M. (M.) Michielsen. Collectie prenten en tekeningen, toegangsnummer 4080.
Stadsarchief Rotterdam, beeld en geluid, PBK-315 Het huis waar Erasmus geboren werd aan de Wijde Kerksteeg, 1904. Prentbriefkaarten verzameld door het Stadsarchief Rotterdam, toegangnummer 4029.

gepubliceerd:
22 augustus 2021

laatst bijgewerkt:
26 november 2021