Berthold Bodenheimer (16 mei 1885 – Auschwitz, 14 juni 1943) werd geboren in Waibstadt, een plaats niet ver van Karlsruhe aan het einde van de 19e eeuw. Een jaar voor de geboorte van Berthold haalde de plaats Waibstadt haar hoogte aantal Joodse inwoners, 64. Nu was de plaats niet groot, in 1884 2012 inwoners, maar toch was er een synagoge voor de bescheiden Joodse gemeenschap. De kille (Joodse gemeente) werd administratief geleid door Isaac Bodenheimer (), de vader van Berthold, en Carl Glück. De moeder van Berthold was Johanna Hanchenn ( – Waibstadt, 1 september 1925) en Isaac en Johanna hadden zeker zeven kinderen. Vader was handelaar in kleinvee en de handel in vee was een negotie die meer Joodse inwoners van Waibstadt uitvoerden, samen met de handel én daarnaast de Joodse huisarts Dr. Zürndorfer. De mogelijkheden in zijn geboorteplaats waren voor Berthold te beperkt en hij trok de wijde wereld in. Voor 1908 woonde hij in Antwerpen en hij had dus al op jonge leeftijd het vertrouwde Duitsland verlaten en was naar een vreemd land getrokken. In september 1908 werd hij ingeschreven in Rotterdam, ging werken als kantoorbediende en ging wonen op de 1e Middellandstraat 114b.
Een jaar later, op 8 september 1909, trouwde Berthold met de katholieke Maria Hermina Corbuly (Braila, Roemenië, 26 november 1891), dochter van Petre Corbuly en Eugenia Vinchelhoffer. Ruim drie maanden later, op 27 december 1909, werd hun zoon Walter Rudolf geboren. Maria was dus zwanger tijdens het huwelijk maar het kan zijn dat Walter veel te vroeg geboren werd. Hij overleed, 6 weken oud, op 13 februari 1910.
Op 26 mei 1912 werd dochter Julia geboren. De gezinskaart wordt daarna verwarrend. Het kan zijn dat vlak voor en vlak na de geboorte van Julia moeder Maria opgenomen werd in Maasoord, de psychiatrische inrichting bij Poortugaal. Het kan ook zijn dat de moeder van Maria naar Rotterdam kwam en werd opgenomen in Maasoord. Duidelijk is wel dat de eerste jaren van Julia problematisch waren binnen het gezin wat nog verergerd werd toen Maria op 7 september 1917 overleed. Julia was nog maar vijf jaar oud toen ze haar moeder verloor.
Berthold hertrouwde met de Joodse Rosa Paula Baer (Mannheim, 16 januari 1888 – Auschwitz, 14 januari 1943), dochter van Samuel Baer en Hannchen Fuchs, en kreeg met haar drie dochters; Madeleine Marianne (Rotterdam, 12 mei 1924 – Auschwitz, 11 januari 1943), Jeannine (Rotterdam, 13 januari 1922 – Rotterdam, 26 augustus 1942) en Eliane Hanna (Rotterdam, – Auschwitz, ). Berthold was nog steeds Duitser, maar vlak na de machtsovername door de nazi’s liet hij, samen met Julia, zich op 2 juli 1934 naturaliseren tot Nederlander.
Vanaf 1924 woonde het gezin op de Graaf Florisstraat 104a. Berthold was in Rotterdam begonnen als kantoorbediende en volgens de gegevens op de gezinskaart was dat niet gewijzigd. Maar wonen op de Graaf Florisstraat doet vermoeden dat Berthold zich had opgewerkt. Vader Isaac, sinds 1925 weduwnaar, verbleef (regelmatig) in Rotterdam waar hij op 27 augustus 1941 overleed. Een jaar later, op 26 augustus 1942 overleed dochter Jeannine na een ernstige ziekte. Ergens tijdens de maanden erna werd het gezin gedeporteerd naar Westerbork en vandaar naar Auschwitz. Rosa, Madeleine en Eliane werden in januari 1943 vermoord, Berthold in juni 1943. Dochter Julia, die haar eigen gezin had gesticht en in Amersfoort woonde, werd samen met haar dochter Rosie op 12 oktober 1942 in Auschwitz vermoord.
bron:
Stadsarchief Rotterdam, gezinskaart Berthold Bodenheimer
illustratie:
“Familiebericht”. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 29-08-1941. Geraadpleegd op Delpher op 14-10-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318170:mpeg21:a0115
“Familiebericht”. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 04-09-1942. Geraadpleegd op Delpher op 14-10-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318335:mpeg21:a0098
Stadsarchief Rotterdam, gezinskaart Berthold Bodemheimer.
laatst bijgewerkt:
11 september 2019
bron:
“STATEN-GENERAAL. TWEEDE KAMER.”. “Haagsche courant”. Onbekend, 26-05-1934. Geraadpleegd op Delpher op 13-10-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB04:000150499:mpeg21:a0126
“Familiebericht”. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 04-09-1942. Geraadpleegd op Delpher op 13-10-2018, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318335:mpeg21:a0098