Coen van Emde Boas werd in Rotterdam geboren op 17 juni 1904 als zoon van de koopman Simon Boas (Rotterdam, 19 augustus 1868) en Mietje Katan (Maassluis, 18 september 1865) in een gezin met acht kinderen:
Wolf Simon (Maassluis, 7 oktober 1890),
Levie (Maassluis, 19 juli 1892),
Sientjen (Maassluis, 13 juni 1894),
Meijer (Rotterdam, 2 juni 1896),
Marie Jean (Rotterdam, 20 oktober 1898 – Auschwitz, 27 augustus 1943),
Esther Antonia (Rotterdam, 10 januari 1902),
Coenraad (Rotterdam, 17 juni 1904),
Nathan Levie (Rotterdam, 30 juni 1907 – Auschwitz, 30 september 1942).
Coen was de op één-na-jongste in het gezin en bij Koninklijk Besluit van 11 maart 1932 mocht hij zijn geslachtsnaam veranderen in “Van Emde Boas”. Coen kon goed leren en werd psychiater en seksuoloog, waarmee hij uiteindelijk zeer bekend zou worden. Als zodanig was hij al voor en in het begin van de oorlog actief, en hij was de wegbereider op het gebied van de seksuologie.
Gedurende de oorlog probeerde hij op de Barneveld-lijst terecht te komen, maar deze aanvraag werd afgewezen. Hij dook onder in Hoorn en zijn vrouw en hij werden tijdens de onderduik onder andere geholpen door Henri Methorst.
In 1930 huwde Coen met Sophia Eva van Emde (1907 – 2001). Dat huwelijk duurde tot 1941. In dat jaar trouwde hij met Magdalena (Magda) Starkenstein (1917-2011).
In 1930 legde Van Emde Boas zijn artsenexamen af aan de Leidse Universiteit. Toen hem gevraagd werd wat zijn toekomstige loopbaan zou worden antwoordde Coen “seksuoloog”. Het antwoord was toen dat dat vak niet bestond, waarop Coen antwoordde dat het dan gemaakt moest worden. In 1934 schreef Van Emde Boas zijn eerste publicatie in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde. Hij zou meer dan honderd publicaties schrijven over de “leer van de menselijke geslachtsbetrekkingen”. Op dat gebied had hij een hoeveelheid kennis die bijzonder groot was, zowel voor binnen Nederlands als voor daarbuiten. Eind van de jaren veertig introduceerde hij de analytische groepstherapie voor echtparen in Nederland. In wetenschappelijke kring streed hij voor het bespreekbaar maken van homoseksualiteit en transseksualiteit.
| Henri Methorst (1909 – 2007) Henri Methorst is een van de mensen die Coen van Emde Boas en zijn vrouw uit de handen van de nazi’s heeft kunnen houden. Hij werd geboren in een gegoede Haagse familie, zijn vader was de oprichter van het Centraal Bureau voor de Statistiek. In 1933 richtte hij samen met het echtpaar Marius Bouwman en Ans Kuiper uitgeverij De Driehoek op. Met beide kreeg Methorst een verhouding. Met Ans Kuiper kreeg hij in 1939 een zoon, later trouwde hij met haar. In de oorlog gebruikten ze het pand van de uitgeverij om Joodse onderduikers op te vangen, waaronder Coen van Emde Boas en zijn vrouw. Na de oorlog was Methorst een van de oprichters van het COC. |
Hij was voorzitter van het Medisch Sexuologisch Genootschap en vice-president van de International Planned Parentwood Federation en bestuurslid van de International Council Group-Psychotherapy. Hij werd benoemd tot hoogleraar op twee medische faculteiten, en hij werkte vanaf 1932 mee aan het Dr. Aletta Jacobshuis. Zijn werk was niet altijd onomstreden en er was zeker tegenstand. Met namen in de jaren dertig probeerden vertegenwoordigers van de officiële moraal zijn lezingen te verstoren door bijvoorbeeld de ramen in te gooien, maar een groep stevige Amsterdamse volksvrouwen schoot te hulp en bewaarde de rust en orde tijdens de lezingen. Van Emde Boas liet zelfs in zijn eerste jaren, toen er een behoorlijke tegenstand was, de lezingen door een stenograaf vastleggen en bij een notaris deponeren, dit om zoveel mogelijk bescherming te hebben zou er een aanklacht komen op basis van de toenmalige wetten.
Het eerste artikel in de officiële medische wereld over een voorbehoedsmiddel verscheen pas in 1949 aan de hand van de gynaecoloog mw. R Wijnberg, Van Emde Boas was zijn tijd dus zeker vooruit. Overigens leidde het artikel van mw Wijnberg ertoe dat 150 lezers van het tijdschrift (Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde) liet weten ernstig geschokt te zijn. De toenmalige moraal kon nog niet omgaan met geboortebeperking.
In 1979 ontving Van Emde Boas een koninklijke onderscheiding. Op 27 september 1981 overleed Coenraad van Emde Boas in Amsterdam.
| Joden als Joden Het was Coen van Emde Boas die in 1945 erop wees dat in Nederland, waar men over het algemeen tegen de Jodenvervolging gekant was, Hitler had bereikt dat men Joden als Joden was gaan zien. Als verklarende factoren noemde hij niet alleen de Duitse anti-Joodse maatregelen zoals het dragen van de ster en de introductie van de begrippen Jood en Ariër in de spreektaal, maar interessant genoeg ook de noodzaak de Joden als Joden tegen de Duitsers te helpen. Dit verschijnsel dat Van Emde Boas in 1945 beschreef vormt ruim 70 jaar later nog steeds aan aspect van belang binnen het huidige discours, en maakt antisemitisme laagdrempeliger omdat er nu een gevoel van wij-zij bestaat. |
Van Emde Boas verzamelde vanaf de jaren vijftig boeken over seksualiteit. Zijn bibliotheek is in zijn geheel geschonken aan de Universiteit van Amsterdam en vormt daar de collectie Van Emde Boas.
bron:
stadsarchief Rotterdam, gezinskaart Simon Boas.
www.joodsmonument.nl, lemma Nathan Levie Boas (geraadpleegd 18 augustus 2016).
www.jodeninnederland.nl, lemma Coenraad van Emde Boas (geraadpleegd 18 augustus 2016).
www.uba.uva.nl, collectie Van Emde Boas (geraadpleegd 18 augustus 2016).
www.wikipedia.nl, lemma Henri Methorst (geraadpleegd 18 augustus 2016).
Gans, Evelien, De Fassbinder-affaire op www.antisemitime.nu (geraadpleegd 18 augustus 2016).
Kloosterman, G J, Professor Dr C van Emde Boas 70 jaar in Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde (Amsterdam, mei 1974).
laatst bijgewerkt:
12 september 2019