“Het Bolwerk” op de Walenburgerweg 96 was een NSB-boekhandel, heropend op 9 november 1940.1 Net zoals in andere steden het geval was, kon een dergelijke op fascistische beginselen gestoelde boekhandel vrijwel naast Joodse gezinnen en instellingen gevestigd zijn. Op de Walenburgerweg betrof het een aantal Joodse gezinnen en, op nummer 78, de verenigingssynagoge Hamerkaz. Het Bolwerk was niet een boekhandel van een verdwaalde geest, maar een boekhandel met drie vestigingen: op de Kalverstraat 7 te Amsterdam, de Wagenstraat 47 te Den Haag en op dit Rotterdamse adres.
Hoe werd er in Rotterdam aangekeken tegen deze boekhandel? Om die vraag te beantwoorden zijn er een aantal gegevens in de bronnen te achterhalen.
In maart 1941 is er melding van het forceren van de luiken voor de ramen van deze boekhandel en het vervolgens verbrijzelen van de ruiten. In de kranten werd er van terreur gesproken. Van diefstal is er geen melding, wel nam de overheid, die natuurlijk onder controle van de bezetter stond, als maatregel dat deze wijk vanaf 1 maart 1941 tot nader order van 19 uur tot zonsopgang afgesloten was voor alle verkeer. Het betrof hierbij het gebied dat begrensd werd door de Walenburgerweg, Baljuwstraat, Hoevestraat en de Spoorsingel westzijde.2
Hoewel het protest tegen deze boekhandel nauwelijks bekend is, was het verzet tegen de Amsterdamse vestiging beduidend groter. Daar pleegde op 30 januari 1942 het Militair Contact, een sabotagegroep van de CPN, een bomaanslag. In Amsterdam werd als represaille de avondklok ingevoerd, vanaf 20.00 uur.3
De bewoners van dit gebied, die door de hulpcommissaris verantwoordelijk werden gehouden voor het incident, dienden om 19 uur thuis te zijn en mochten voor zonsopgang hun huis niet verlaten; ze kregen hiermee al vroeg in de oorlog te maken met een avondklok. De gehele wijk werd gestraft voor de aanval op de boekhandel.
De boekhandel was niet alleen een boekhandel. Voor fascisten in de stad was het hun postadres, en bewoners en bedrijven die onbedekt maar wel anoniem hun politieke voorkeur uitspraken, lieten reacties op hun advertenties naar dit adres zenden.
Wie zat er achter deze boekhandels?
De persoon die achter deze boekhandels zat was Barend Willem Zijfers (Amsterdam, 11 december 1895 – Driebergen, 11 juni 1975). Hij was een succesvolle effectenhandelaar en in 1933 werd hij lid van de NSB. Hij stopte met de effectenhandel in 1935 en op 11 januari 1936 openende hij op de Kalverstraat 7 een sigarenzaak. Deze zaak breidde hij in 1940 met nummer 5 uit. Bij de heropening was de beruchte SD’er Klaus Barbie aanwezig.
Zijn tweede zaak was in de Wagenstraat 47 te Den Haag en de derde zaak in Rotterdam vestigde hij zich in oktober 1937 op Kruiskade 5. De zaak in Den Haag brandde op 14 mei 1940 af tijdens een vuurgevecht met Nederlandse militairen, zijn Rotterdamse zaak verloor hij bij het bombardement van 14 mei 1940. Op 9 november 1940 heropende Zijfers zijn Rotterdamse zaak, en nu op de Walenburgerweg.
Door de verkoop van sigaren en sigaretten trok Zijfers publiek naar zijn zaken, binnen werd men overspoeld door Nationaalsocialistische propaganda. Daarnaast verkocht hij grammofoonplaten met muziek van het stafmuziekkorps van de Wehrmacht. Deze liet hij opnemen in Berlijn.
Zijfers en Mussert, de leider van de NSB, kenden elkaar. De verhouding tussen de heren is altijd gespannen geweest. Zijfers was de medefinancier voor de vertaling van Mein Kampf. Hij werd op 9 mei 1945 gearresteerd en bij de intocht van de geallieerden werd zijn zaak in Amsterdam geplunderd. Wat er over bleef aan boeken werd op 16 juli 1945 onder bevel van de Militaire Commandant van Amsterdam in beslag genomen. Deze 27.000 boeken werden verpulpt, waarvoor Zijfers een schadeloosstelling van ƒ 167,37 ontving, ca € 820,– nu.4
In de bronnen (advertentie Volk en Vaderland) komt de Rotterdamse vestiging tot 11 juli 1941 voor.
Bronnen:
1. Het Nationale Dagblad, voor het Nederlandsche Volk, advertentie heropening.
2. Leeuwarder Courant, 6 maart 1941, Een Rotterdamsche stadswijk gesloten.
3. Stigter, Bianca, De bezette stad. Plattegrond van Amsterdam 1940 – 1945 (Amsterdam, 2005) 85
4. www.wikipedia.nl, lemma Barend Willem Zijfers (geraadpleegd 12 maart 2015)
Illustratie:
“Advertentie”. “Deutsche Zeitung in den Niederlanden“. Amsterdam, 24-11-1940. Geraadpleegd op Delpher op 12-03-2016, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011119857:mpeg21:a0045
gepubliceerd:
12 maart 2016
laatst bijgewerkt:
12 september 2019