Op de Kipstraat 48 was het Kosthuis nummer 1 gevestigd. Het was een van de logementen die door landverhuizers gebruikt werd. De instelling bestond al in 1878 en er zijn gegevens bekend over deze instelling, er werd verslag gedaan over dit kosthuis in door een Duitse Evangelische geestelijke:
Het Kosthuis 1 met Volksleeszaal werd op 31 maart 1876 geopend op initiatief van de Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen. Daarna blijkt het Kosthuis onder de Rotterdamse Maatschappij voor Kosthuizen te vallen. Dat deze logiesmogelijkheid geopend werd is niet vreemd, de vele logementen met een slechte kwaliteit waren niet echt een goede reclame voor de stad en de emigranten verbleven er in erbarmelijke omstandigheden. Van 1880 – 1889 was Hans Folkes Veen de directeur van het Kosthuis 1. Op 1 augustus 1889 werd J. H. Siemsen de directeur, in een bericht van november 1891 bleek Veen na een langdurige ziekte in Lemmer te zijn overleden.
Er zijn ook nog gegevens over het kosthuis zelf bekend in hetzelfde verhaal uit 1880 van de geestelijke:
‘Er stonden 72 bedden in het kosthuis en 50 daarvan waren continu bezet door langdurige gasten. Er mocht geen brandewijn genuttigd worden en Hans Folkes Veen zorgde voor de orde in het logement. Er was een eetzaal, een leeszaal, een dagverblijf en deze waren prettig ingericht. Overdag waren er doorgaans 160 gasten, op de marktdagen liep dat op tot 300 – 400. De prijzen waren naar Nederlandse verhoudingen laag:
| koffie met brood, boter en kaas | ƒ 0,05 |
| lunch (brood, twee gerechten) | ƒ 0,20 |
| een portie rundvlees | ƒ 0,20 |
| een halve portie rundvlees | ƒ 0,10 |
| een portie varkensvlees | ƒ 0,20 |
| een halve portie varkensvlees | ƒ 0,10 |
| een kop koffie | ƒ 0,03 |
| een fles Hollands bier | ƒ 0,06 |
| een fles Beiers bier | ƒ 0,10 |
| verblijf voor één nacht met koffie | ƒ 0,40 |
| abonnement voor een week met koffie | ƒ 1,70 |
| De Nederlandsch-Amerikaansche Stoomvaartmaatschappij, wierf sinds 1877 met behulp van plaatselijke agenten emigranten. In 1880 vervoerde deze maatschappij 9.558 emigranten en in 1881 15.511 emigranten. In 1881 werden door alle reders in Rotterdam in totaal 18.151 emigranten vervoerd. |
Deze locatie is voor de reizende handwerkers zeer dringend aan te bevelen, maar voor de emigranten voldoet ze niet. Hoe kunnen de 500, die naar de opgave van het Nederlands-Amerikaanse Stoomvaartmaatschappij wekelijks via Rotterdam naar Amerika gaan, daar ondergebracht worden?‘
Verder verschenen jarenlang maandelijks berichten in Rotterdamsch Nieuwsblad waarin gemeld werd hoeveel overnachtingen er die maand geweest waren, wat dan elke maand rond de 2000 was. Daarmee was de bezettingsgraad van het Kosthuis rond 1880 doorgaans boven de 95%. Vanaf 1890/1895 begonnen ook regelmatig artikelen te verschijnen over arrestaties van gasten uit dit logement. Doorgaans betrof het kleine diefstallen van andere gasten, maar ook zaken zoals de verdenking van een moord.
De Volksleeszaal die ook hier was gevestigd was een aparte vereniging. In een verslag uit 1879 bleek dat er toen rond de 400 leden waren tegen een contributie van ƒ 2,– (vergelijkbaar met een koopkracht van € 22,– nu). Deze contributie werd dat jaar naar ƒ 2,50- verhoogd. In 1897 bleek de Volksleeszaal verplaatst te zijn naar de Verlaatstraat.
| Aanhouding in het Kosthuis Te 2 uren gisteren-namiddag is te Rotterdam door de recherche in het Kosthuis aan de Kipstraat aangehouden de 20jarig daglooner Georg Schreck, laatst wonende te Frankfort. Deze vreemdeling wordt sterk verdacht, in vereeniging met een ander jonkman, van ongeveer gelijken leeftijd, den voerman Johann Schulmaijer, uit Morfelden, in den avond van den 29n Augustus jl., op den terugweg van Morfelden naar Frankfort, op den openbaren weg met revolverschoten vermoord te hebben. Beiden zouden hem aangerand hebben met de woorden: „Je geld of je leven,” en op zijn weigering ieder drie schoten op hem gelost hebben. De voerman vond evenwel gelegenheid zich achter in zijn wagen te verschuilen, en hoewel zwaar verwond, gelukte het hem nog dien avond met zijn voertuig Frankfort te bereiken, waar hij kort na aankomst overleed, na aan de politie kennis gegeven te hebben van het gebeurde. De aangehoudene is naar het huis van bewaring aan de Korte Hoogstraat overgebracht, waar hij voorloopig blijft tot zijn uitlevering aan de Pruisische Regeering zal volgen. Ook werden nog twee andere in hetzelfde kosthuis zich bevindende Duitschers aangehouden, die, hoewel niets met dezen moord te maken hebbende, zonder voldoend geld of middel van bestaan bleken te zijn. Op de aanhouding van de moordenaars van den voerman Johann Schulmaijer is een belooning van 300 mark gesteld. |
1923
Het Kosthuis 1 heeft bestaan tot 1923. Toen werd het gebouw verkocht aan de N. V. Grand Bazar Français. Een afbeelding van het Kosthuis is hier te zien.
Bron:
“Binnenland.”. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 04-04-1878. Geraadpleegd op Delpher op 12-01-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011006122:mpeg21:a0002.
Bericht van Werner Droß aan de Central-Ausschuß für die Innere
Mission 1880 in Hollandgang im Spiegel der Reiseberichte
evangelischer Geistlicher (Münster 2007) 720
www.iisg.nl, calculator gulden – euro
“Laatste Nieuwstijdingen, Volksleeszaal”. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 22-04-1879. Geraadpleegd op Delpher op 13-01-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011006392:mpeg21:a0012
“Stadsnieuws. directeur Siemsen.”. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 04-07-1889. Geraadpleegd op Delpher op 13-01-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011009834:mpeg21:a0001
“Stads-Editie, overlijden Veen”. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 01-12-1891. Geraadpleegd op Delpher op 13-01-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011001431:mpeg21:a0001
“Familiebericht”. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 01-01-1892. Geraadpleegd op Delpher op 13-01-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011001673:mpeg21:a0011
“aanhouding in het Kosthuis”. “De Tijd : godsdienstig-staatkundig dagblad”. ‘s-Hertogenbosch, 17-09-1892. Geraadpleegd op Delpher op 13-01-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010990219:mpeg21:a0009
“Volksleeskamer.”. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 21-09-1897. Geraadpleegd op Delpher op 13-01-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010177112:mpeg21:a0051
“Rotterdam. Het „Kosthuis”.”. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 03-05-1923. Geraadpleegd op Delpher op 13-01-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010656614:mpeg21:a0026
illustratie:
“Binnenland.”. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 04-04-1878. Geraadpleegd op Delpher op 12-01-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011006122:mpeg21:a0002
“Familiebericht”. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 01-01-1892. Geraadpleegd op Delpher op 13-01-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011001673:mpeg21:a0011.
gepubliceerd:
12 januari 2019
laatst bijgewerkt:
29 april 2023