Leon Boedels werd als Lion Boedels op 28 februari 1866 geboren in het gezin van rekwisiteur en danser Isak Levie (Jacques Lion) Boedels (Amsterdam, 8 april 1835) en zijn vrouw Rosina (Sientje) Koster (Rotterdam, 8 december 1836). Naast Leon waren er meer kinderen; Henriëtte (Rotterdam, 7 mei 1863) en Sophia (Rotterdam, 24 juni 1870). Het gezin woonde achtereenvolgens op de Coolvest 65, Hofstraat 27 en de Sint Jacobstraat 24.
De eerste keer dat Leon Boedels in een advertentie werd genoemd was in de Haarlemsche Courant van 1 februari 1889. Leon trad toen op in het ‘Grand Spectacle Varie’ in Haarlem, in de benedenzaal van het Sportterrein. Hij werd genoemd als komiek. In die tijd, vanaf 1890, woonde Leon in Amsterdam, op de Warmoesstraat 130. Ook woonde hij een tijd op de Nes 41.
Ondanks zijn Rotterdamse afkomst verplaatste veel van zijn activiteiten zich naar Amsterdam. In 1892 opende de Keulse banketbakker Franz Anton Nöggerath in de Amstelstraat zijn Variété Flora, in de wandelgangen Flora genoemd. Al snel werd Leon een van de vaste bespelers van dit theater. Hij was er ‘coupletzanger’, zong liedjes over de actualiteit waarvan de teksten in de pauze verkocht werden.
Het begin van de carrière van Leon was eigenlijk al veel eerder. Door zijn vader kreeg hij in Rotterdam al op zesjarige leeftijd rolletjes. Hij werd toen al opgeleid tot komiek, leerde viool spelen en kreeg danslessen. ’s Avonds trad Leon op, overdag ging hij naar school. Zelfs zag hij zijn optredens op zesjarige leeftijd niet als het begin van zijn carrière, in 1904 vierde hij zijn twintigjarig jubileum en hij zag 1884 als het begin, toen hij 18 jaar was.
Terug naar Amsterdam en de volwassen loopbaan van Leon. In de wintermaanden trad Leon op theater ‘De Vereeniging’ in de Warmoesstraat. In 1894 trouwde Leon met Eléonora (Leonora) Kinsbergen ( – 1930). Ze kregen drie dochters, Jeanette, Rosine en Celine. Leon werd in 1894 regisseur en huishumorist bij Flora en bleef daar werken tot Flora in 1929 in vlammen op ging. De eigenaar van Flora, Franz Anton Nöggerath, begon in oktober 1896 met het vertonen van films. Flora werd de eerste locatie in Nederland waar films te zien waren. Op het dak van Flora bouwde Nöggerath een filmstudio en in deze ‘Filmfabriek’ maakte hij de allereerste Nederlandse films. Ook Leon was hierbij betrokken. In 1929 zei Boedels hierover: “Toen de heer Nöggerath met zijn films begon, leerde ik het apparaat bedienen en trad verder op als explicateur. Het was een geweldige attractie in die dagen! Wij hadden verschillende van mijn liedjes met een ‘gramophoon’ opgenomen en die werden dan gelijk met de film afgedraaid. Ook ging ik wel achter het doek staan zingen en het publiek verzekerde na afloop, dat het nog nooit zo’n prachtige ‘phonograaf’ had gehoord. Zoo hebben wij dus de eerste ‘sprekende en musiceerende film’ in Amsterdam vertoond.”
Nöggerath overleed in 1908 en zijn vrouw en zoon Anton gingen verder met het bedrijf. Leon Boedels kwam ook in de directie. Hij stopte met optredens en bleef zeer betrokken bij de revues die in Flora werden opgevoerd. Hij moedigde de spelers aan om een topprestatie te leveren.
De eerste decennia van de twintigste eeuw was Leon Boedels een van de opvallendste en populairste Amsterdammers. Mensen zagen hem vaak lopen in de Kalverstraat en op het Rembrandtplein, een sigaar tussen de lippen geklemd, deftig gekleed in een zwarte jas, met een wit vest en een onafscheidelijke, hoge glimmende cylinderhoed van zwarte zijde. Die hoed droeg hij al vanaf het moment dat hij als coupletzanger begon: een verplicht onderdeel van zijn outfit. “Verderop in ‘Flora’ ceremoniemeestert Leon Boedels, met hoge hoed en geklede jas, als een koetsier op zijn vrije dag”, schreef Meyer Sluyser in Voordat ik het vergeet (1957).
In 1927 maakte Leon nog een theatertournee als humorist. Met Flora ging het bergafwaarts en in oktober 1929 werd de onderneming op een veilig gekocht door Jean Desmet. Desmet veranderde niets aan de programmering. Door onbekende oorzaak brandde Flora af in de nacht van 11 op 12 februari 1929. Leon zat zonder werk en zonder inkomen. Hij ging weer optreden, zowel binnen als buiten Amsterdam en in mei 1929 regisseerde hij de revue Amsterdam in vuur en vlam, die in mei van dat jaar in Theater Carré stond.
Imago
Leon was herkenbaar. Herkenbaar aan zijn hoge hoed en zijn sigaar. Tijdens zijn optreden droeg hij altijd de hoge hoed.
Overlijden
Na zijn overlijden schreef De Tijd het volgende artikel:
Léon Boedels dood..
Heb ik hem niet nog dezer dagen ontmoet op straat? Het moet heel kort geleden zijn althans, dat ik dezen uiterlijk zoo correcten Amsterdammer nog kon groeten, die ondanks alle modewisseling den ouderwetschen hoogen hoed tot ’t laatst trouw bleef. Léon Boedels was ’n stuk Amsterdam geworden. Ook wie hem nooit op ’t tooneel had gezien wist dat deze bejaarde, gezette, niet groote, Joodsche heer, die met zijn hoogen zijden rondom het Rembrandtplein een bekende figuur was, tot het variété behoorde. Boedels was „Flora” en „Flora” was Boedels, jaren laren lang. Hij heeft eerst van zich doen spreken als liedjeszanger op het variététooneel en zijn “is dan geen stoel daar”, met enkele andere van zulk onbeduidende, maar op ’n gegeven oogenblik bij het publiek in den smaak vallende liedjes leven nog voort in de herinnering.
Later is Boedels de regisseur van „Flora” geworden en heeft daar de wisselingen van voor en tegenspoed met ’t theater meegemaakt. Tweemaal werd „Flora” door brand geteisterd. Het gebouw ging in andere handen over de tooneeldirecties wisselden… Boedels bleef. Tot verleden jaar de brand hem voor goed verdreef van zijn levensplek”. Deze mensch met dat ernstige uiterlijk, met die allure van den plechtstatige filister was de dienaar van de luchtigste Muze. Soms van de tè luchtige Muze. Lang niet alles wat onder zijn leiding ten tooneele werd gebracht, konden we aanvaarden en er zijn revues door hem „uitgebracht” die destijds met alle kracht moesten worden ontraden. Maar in de latere jaren stonden daartegenover vele onschuldige operettesvertooningen, die een genoegelijken uitgaansavond aan vele schonken. ’t Lief en leed van ’t tooneel zijn z’n deel geweest. Hij is moeten optreden op z’n ouden dag met liedjes uit zijn jeugd in het nu ook al verdwenen „Milles Colonnes” en in de bioscopen. Verleden jaar vierde hij zijn jubileum in den Hollandschen Schouwburg. Amsterdam was toen nog niet vergeten. Er lag tragiek in dat teruggrijpen van dezen conferencier naar liedjes uit jongen tijd om zich te handhaven in zijn oude jaren. En het Amsterdamsche gemoed deed daarom voor den algemeenen bijval nog ’n anderen factor werken dan de zuivere waardebepaling van het gebodene alléén. Men herinnerde zich…
Amsterdam herinnerde zich „zijn” Léon Boedels uit beteren tijd. En het wilde ’t hem niet laten merken dat het zijn liedjes overleefd had. Hij heeft het leven van den zwervenden artiest gekend vroeger jaren. Zoon van dansmeester Jacques Boedels, heeft hij jong nog, kinderrolletjes vervuld op ’t tooneel om vervolgens aan het variété-tooneel te worden verbonden. Zoo kwam hij, na veel optreden op kermissen enz. als coupletzanger en conferencier bij Flora” in de Amstelstad, waar hij bleef… tot de brand voor goed een einde stelde aan zijn werkzaamheid daar. In november verleden jaar heeft hij zijn tooneeljubileum (45 jaar) nog gehad in den Hollandschen Schouwburg.
Onverwacht bracht de radio mij Zondagavond ’t bericht van zijn dood. Later vernam ik dat hij niet lang is ziek geweest Na een korte ongesteldheid overleed hij in den nacht van zaterdag op zondag. De begrafenis heeft dinsdag plaats op het Joodsche kerkhof te Diemen. Niet zoozeer als schrijver over tooneel dan wel als Amsterdammer trof me het doodsbericht. Met dezen mensch gaat „iets” heen van Amsterdam; wil men een merkwaardigheid, een eigendommelijk burger, de eenigst overgebleven heer met hoogen hoed in ’t alledaagsche leven. Maar ook één, die aan duizenden voor een avond de zorgen des levens deed vergeten, die duizenden uit de sfeer van levensdruk even ophief tot den lach, tot de blijheid van ’t leven… al was al te vaak die blijheid een schijn. Een van zijn liedjes uit vroeger en later tijd was dat van ’t klokje hetwelk eens zal stil staan… een aansporing om zóó te leven dat men dit oogenblik rustig wachten kan. Op ’t „groote schouwtooneel der wereld” is voor dezen regisseur nu voor ’t laatst het gordijn gesloten. Amsterdam zal dezen Amsterdammer niet weerzien.
Leon Boedels is gestorven op 6 april 1930 aan de Amstel 340, op 65-jarige leeftijd. Op 8 april 1930 is hij begraven op de Joodse begraafplaats in Diemen.
bron:
Isak Levie Boedels, Stadsarchief Rotterdam, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 163.
Isak Levie Boedels, Stadsarchief Rotterdam, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 851-041.
Grand Spectacle Varie, Advertentie. “Nieuwe Haarlemsche courant”. Haarlem, 01-02-1889, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 10-08-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMNHA03:178951165:mpeg21:p00004.
Warmoesstraat, Stadsarchief Amsterdam, Bevolkingsregister 1874-1893, archiefnummer 5000, inventarisnummer 2259..
Nes, Stadsarchief Amsterdam, Bevolkingsregister 1874-1893, archiefnummer 5000, inventarisnummer 1980.
Eleonore Kinsbergen, Stadsarchief Amsterdam, Bevolkingsregister 1874-1893, archiefnummer 5000, inventarisnummer 1554.
Dochter, Familiebericht. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 27-06-1895, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 13-08-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010105079:mpeg21:p003.
KUNST EN LETTEREN TOONEEL. DE AMSTERDAMMER MET DEN HOOGEN HOED. Léon Boedels overleden.. “De Tijd : godsdienstig-staatkundig dagblad”. ‘s-Hertogenbosch, 08-04-1930, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 13-08-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010531808:mpeg21:p006.
WIE ZIJN ER VANDAAG JARIG? — De heeren. “De courant Het nieuws van den dag”. Amsterdam, 28-02-1927, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 13-08-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB15:000594049:mpeg21:p00004.
Martin Maas, Markante Amsterdammers, Leon Boedels, Theaterman en Filmmaker (1866 – 1930) in Ons Amsterdam, 1 juni 2021. https://onsamsterdam.nl/markante-amsterdammers-leon-boedels-theaterman-en-filmmaker-1866-1930.
Leon Boedels in Theaterencyclopedie, https://theaterencyclopedie.nl/wiki/Leon_Boedels.
Awraham Meijers, Leon Boedels, komiek der komieken – achtergrond in Jonet, 9 augustus 2023, https://jonet.nl/leon-boedels-komiek-der-komieken-achtergrond/.
DE TREURENDE VRIENDEN VAN WIJLEN LEON BOEDELS. — Op het kerkhof te Diemen bij de begrafenis van Nederlands oudsten. “Haagsche courant”. ‘s-Gravenhage, 09-04-1930. Geraadpleegd op Delpher op 13-08-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB04:000146788:mpeg21:p005
illustratie:
nieuwjaar, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen. 29 september 1886. Geraadpleegd op Delpher op 09-08-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005402038:00001.
WIE ZIJN ER VANDAAG JARIG? — De heeren. “De courant Het nieuws van den dag”. Amsterdam, 28-02-1927, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 13-08-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB15:000594049:mpeg21:p00004.
DE TREURENDE VRIENDEN VAN WIJLEN LEON BOEDELS. — Op het kerkhof te Diemen bij de begrafenis van Nederlands oudsten. “Haagsche courant”. ‘s-Gravenhage, 09-04-1930. Geraadpleegd op Delpher op 13-08-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB04:000146788:mpeg21:p005.
gepubliceerd:
13 augustus 2023
laatst bijgewerkt:
13 augustus 2023