Een van de eerste meldingen in De Staatscourant van N. V. Inhuma dateert van 22 februari 1934. Inhuma staat voor de Intercontinentale Huiden Maatschappij. Het vakblad voor de leerlooiers, De Nederlandsche Leder-industrie meldde op 25 oktober 1933 dat de onderneming in oprichting was en gevestigd was in het Atlantic House op het Westplein 2b, bij de Veerhaven. De onderneming had nauwe banden (en vormde een onderdeel van) het international Elias Moos S. A.
De oprichters van de onderneming waren advocaat en procureur Dr. Marcel Henri Bregstein (Amsterdam, 19 juli 1900 – Palermo, 13 april 1957), die in Amsterdam woonde op de Willemsparkweg 99 en Professor E. A. H. Friedheim, privaat docent aan de Universiteit van Genève, wonende op de Avenue Male Monier 11. Het doel van de onderneming was de ‘handel in huiden en aanverwante artikelen’ en het startkapitaal was ƒ 250.000,-. De eerste directeur die werd benoemd was P. S. Wertheimer uit Rotterdam.
Paul Sigmund Wertheimer (Nürnberg, 6 januari 1902 – Buenos Aires, 26 januari 1951) kwam in december 1933 naar Nederland toe en was Duitser van nationaliteit. Op 30 januari van dat jaar was Hitler tot rijkskanselier benoemd en de omstandigheden voor Joden verslechterden snel. De mogelijkheid voor Paul om in Nederland aan de slag te gaan moet voor hem zeer welkom zijn geweest. Hij kwam eerst op de Westzeedijk 108a te wonen, waar hij inwonend was. Al snel verhuisde hij naar Hillegersberg, eerst op de Statenlaan 12, inwonend bij Kalenberg. Of dat langdurig was is niet bekend, volgens een inschrijving in Hillegersberg ging hij daar wonen op de Ghisebrecht van Bokellaan 10 op 22 juli 1936.
Het bedrijf was zeker vanaf eind 1938 op de Coolsingel 111b gevestigd.
De situatie voor Paul in Nederland werd bijzonder toen de ‘Elfte Verordnung zum Reichsbürgergesetz‘ waarbij Duitse Joden, die hun domicilie buiten Duitsland hadden, hun Duitse nationaliteit verloren. Dat gold ook voor Paul. Hij was daardoor statenloos.
Paul werd ingeschreven door de Joodsche Raad in Nederland en op zijn kaart werd vermeld als adres Ringbaan Oost 147 te Tilburg, een adres dat in andere archieven niet is teruggevonden. Volgens de kaart werd Paul nooit in een van de kampen geregistreerd. Hij overleefde de oorlog en keerde terug naar Rotterdam. Op 10 maart 1947 werd Paul genaturaliseerd tot Nederlander. In die gehele periode is er in geen van de archieven sprake van een echtgenoot.
Niet lang na de oorlog overleed Paul te Buenos Aires. Er werden advertenties geplaatst in het Algemeen Handelsblad van 27 januari 1951. De ene was van zijn echtgenote, mevrouw C. J. M. Willemse (1899 – 1973), de andere was van een andere Rotterdamse huidenhandel, Kaufmann’s Huidenhandel N. V., waar Paul volgens de advertentie als algemeen procuratiehouder werkte.
Na de oorlog kon de onderneming worden voortgezet. In 1966 was de administratie op de vijfde etage van het Groothandelsgebouw gevestigd. De laatste advertentie waarin de onderneming werd genoemd dateerde van 11 december 1992.
bron:
MEDEDEELINGEN VAN VERSCHILLENDEN AARD.. “Nederlandsche staatscourant”. ‘s-Gravenhage, 22-02-1934. Geraadpleegd op Delpher op 24-12-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB08:000181433:mpeg21:p002.
Naturalisatie, Koninklijke Boodschap, 10 maart 1947. https://repository.overheid.nl/frbr/sgd/19461947/0000076756/1/pdf/SGD_19461947_0001136.pdf (geraadpleegd 24 december 2023).
Stadsarchief Rotterdam, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 851-530.
Stadsarchief Rotterdam, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 1343.
Atlantic House, De Nederlandsche leder-industrie. 11 juli 1934. Geraadpleegd op Delpher op 24-12-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB30:164474015:00001.
Paul Wertheimer, kaart Joodsche Raad, Arolsen Archives, 130398773 (Paul S WERTHEIMER).
Coolsingel, De Nederlandsche leder-industrie. 5 oktober 1938. Geraadpleegd op Delpher op 24-12-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB30:164478028:00001.
Groothandelsgebouw, Advertentie. “Algemeen Dagblad”. Rotterdam, 19-02-1966. Geraadpleegd op Delpher op 24-12-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBPERS01:002809042:mpeg21:p00016.
Elias Moos, “Algemeen Dagblad”. Rotterdam, 30-06-1970. Geraadpleegd op Delpher op 24-12-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBPERS01:002884026:mpeg21:p00029.
Advertentie. “NRC Handelsblad”. Rotterdam, 11-12-1992. Geraadpleegd op Delpher op 24-12-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000031019:mpeg21:p014.
Familiebericht. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 27-01-1951. Geraadpleegd op Delpher op 24-12-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBNRC01:000087861:mpeg21:p005.
Willemse, Familiebericht. “Het vrije volk : democratisch-socialistisch dagblad”. Rotterdam, 12-01-1973, p. 17. Geraadpleegd op Delpher op 24-12-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010958031:mpeg21:p017.
illustratie:
Coolsingel, De Nederlandsche leder-industrie. 5 oktober 1938. Geraadpleegd op Delpher op 24-12-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB30:164478028:00001.
gepubliceerd:
24 december 2023
laatst bijgewerkt:
24 december 2023.