De Reeweg Oost is een straat in Dordrecht tussen de Oranjelaan en de Crayensteynstraat. In de volksmond heet de straat Reeweg, maar er is een Reeweg Zuid, elders in Dordrecht. De straat dankt haar naam niet aan het dier, maar aan rede of grens. De straat werd namelijk precies op de grens tussen heerlijkheid Te Merwe en heerlijkheid Dubbeldam aangelegd.
Reeweg Oost 4 zwart – Jacob van Dam
Jacob van Dam wenste in september 1924 familie, vrienden en bekenden een gelukkig (Joods) nieuwjaar.
Reeweg Oost 10 – Jacob Zadoks
Jacob Zadoks was in 1919 lid van de logies-commissie van de Nederlandse Zionisten Bond afdeling Dordrecht.
Reeweg Oost 14 – Salomo Abraham Beem
Salomo Abraham Beem werd hier geboren op 17 mei 1925. Salomo overleed te Leeuwarden op 21 maart 1931. Salomo was een zoon van Hartog Beem (Harderwijk, 13 december 1892 – Rotterdam, 1 december 1987) en Rietje Kannewasser (Den Helder, 20 april 1896 – Hilversum, 4 maart 1976). Salomo had een jongere zus en broer; Eva (Leeuwarden, 21 mei 1932 – Auschwitz, 6 maart 1944) en Abraham (Leeuwarden, 13 juni 1934 – Auschwitz, 6 maart 1944).
Reeweg Oost 40 – Simon Kleinkramer
De latere goudsmid Simon Kleinkramer (Dordrecht, – Auschwitz, ) vierde op 4 april 1936 zijn Bar Mitswa (kerkelijk meerderjarig). Hij was een zoon van Henriëtte Sophia Roos (Lochem, – Auschwitz, ) en handelaar in manufacturen Abraham Kleinkramer (s-Gravendeel, – Auschwitz, ). Simon had een broer Albert (Dordrecht, – Auschwitz, ). Het gezin woonde aan het begin van de oorlog op de Toulonselaan 34 in Dordrecht.
Reeweg Oost 44 – weduwe D. van den Bergh – Beerenborg
Op 13 augustus 1923 vierde Hester Beerenborg (Breda, 13 augustus 1843 – Dordrecht, 16 juni 1926), weduwe van Daniel van den Bergh (Eindhoven, 16 juli 1842 – Dordrecht, 12 oktober 1910) op dit adres haar 80e verjaardag.
Reeweg Oost 82 – Isaac Braadbaart
Isaac Braadbaart werd geboren in Dordrecht op 14 maart 1860 en vermoord in Sobibor op 3 mei 1943. Hij was gehuwd met Esther Monasch (Dordrecht, 30 december 1854 – Dordrecht, 6 december 1930). Isaac Braadbaart bevoorraadde in Dordrecht schepen op de rivier. Hij had een gezin met op één na allemaal dochters. Omdat hij op later leeftijd slecht ter been was is hij in 1943 in een kruiwagen naar het station gebracht om op transport gesteld te worden.
Isaac en Esther hadden onder andere de volgende kinderen: Sara (Dordrecht, – Auschwitz, ), Betje (Dordrecht, – Sobibor, ), Johanna (Dordrecht, – Sobibor, ), Rozette Francina (Dordrecht, 28 november 1884 – Rotterdam, 16 oktober 1957), Carolina (Dordrecht, 3 september 1886), Jeanette (Dordrecht, 18 juni 1887 – Dordrecht, 4 oktober 1898), Henriëtte (Dordrecht, 23 oktober 1888) en Philip Nathan (Dordrecht, 28 december 1893 – St. Moritz, 28 januari 1940).
Reeweg Oost 92 – Eva Meijer
Eva Esther Meijer (Dordrecht, 18 juni 1911 – Scheveningen, 24 januari 2001) trouwde op 29 september 1940 in de synagoge te Dordrecht met Aby (Abraham) Weissmann (Grimsby, V.K., 25 februari 1902 – Rotterdam, 4 juli 1955) uit Rotterdam.
Reeweg Oost 195 – gezin Kleinkramer
Hier woonde tot 11 november 1942 het gezin Kleinkramer, bestaande uit veehandelaar Jacob Kleinkramer (‘s-Gravendeel, – Gross-Rosen, ), zijn echtgenote Sophia Helena Weijl (Lochem, – Auschwitz, ) en hun dochters Esther Roselina (Dordrecht, – Auschwitz, ) en Roselina (Dordrecht, – Auschwitz, ).
Dit gezin wordt beschreven in het boek De Dordtse Affaire, Vervolging, Verzet en Verraad in en rond Dordrecht van Frank van Riet. Op 9 november begonnen Rotterdamse politiemannen (Groep X) samen met Dordtse politiemannen met het arresteren van Joden die zich niet hadden gemeld. Op de tweede dag dat ze daarmee bezig waren was het gezin Kleinkramer aan de beurt. Het ophalen van Joden aan de Reeweg Oost trok veel bekijks. Een oudere heer, W. P. van Heteren, was ontstemd over het gedrag van de Nederlandse politiemannen. Hij riep: ‘Dit zijn nu Nederlanders’, waarop hij mee moest naar het bureau. In de drie dagen tijd dat deze actie duurde werden zo’n 100 vrouwen, mannen en kinderen gearresteerd. Via Kamp Westerbork werden ze naar de concentratie- en vernietigingskampen gestuurd.
De politiemannen die mee deden aan de actie gingen na hun werk feesten in dit pand aan de Reeweg Oost. De Rotterdamse politie organiseerde het feest, alcohol en vrouwen waren aanwezig. Een van de Dordtse politieagenten was Harry Evers, die volgens berekeningen verantwoordelijk is voor de dood van 77 mensen, waaronder 67 Joodse Nederlanders. Evers vond dat hij zijn plicht deed. Hij haalde de Joden uit hun huis en deed dat met meer geestdrift dan nodig was. Tijdens de oorlog papte Evers ook met het verzet aan en kwam zelfs bij de Binnenlandse Strijdkrachten terecht. Dit leidde tot een vreemde situatie na de oorlog, waarbij Evers drie keer gerehabiliteerd werd. Uiteindelijk werd hij veroordeeld tot drieënhalf jaar gevangenisstraf.
Het boek van Frank van Riet is te koop bij de betere boekhandel.
bron:
Van den Bergh – Beerenborg, Familiebericht. “Centraal blad voor Israëlieten in Nederland”. Amsterdam, 10-08-1923, p. 10. Geraadpleegd op Delpher op 05-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000583023:mpeg21:p00010.
Simon Kleinkramer, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 27-03-1936, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 05-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871401:mpeg21:p006.
Eva Meijer, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 30-08-1940, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 05-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010858247:mpeg21:p003.
Jacob Zadoks, De joodsche wachter; halfmaandelijksch orgaan voor Groot-Nederlands jodendom, jrg 15, 1919, no 26, 19-12-1919. Geraadpleegd op Delpher op 05-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005437052:00001.
Salomo Abraham Beem, AlleFriezen te Leeuwarden, BS Overlijden. Gemeentebestuur van Leeuwarden, 1811-1941 – Historisch Centrum Leeuwarden, Bron: boe…, Leeuwarden, archief 1002, inventarisnummer 3817, 23 maart 1931, Overlijdensregister 1931, aktenummer 216.
Salomo Abraham Beem, De joodsche wachter; halfmaandelijksch orgaan voor Groot-Nederlands jodendom, jrg 21, 1925, no 20, 22-05-1925. Geraadpleegd op Delpher op 05-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005440069:00001.
Isaac Braadbaart, onderzoek Katharina Bokx, met dank aan Edjo Frank.
Jan van Reenen, Het Geheim van het huis aan de Reeweg-Oost in het Reformatorisch Dagblad, 22 november 2022
illustratie:
Simon Kleinkramer, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 27-03-1936, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 05-09-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010871401:mpeg21:p006.
Isaac Braadbaart, onderzoek Katharina Bokx, met dank aan Edjo Frank.
gepubliceerd:
5 september 2022
laatst bijgewerkt:
25 november 2022