Tolhuislaan 5c – Briljantsnijdster van huis uit

-Esther van der Glas
(Amsterdam, 20 oktober 1892 – Auschwitz, 30 september 1942)  49 jaar
.


Esther (1892) werd geboren in Amsterdam. Haar vader was Emanuel Joël van der Glas (22 april 1867). Haar moeder was Sara van Praag (Aalsmeer, 28 oktober 1868). Haar ouders trouwden een jaar voor haar geboorte op 11 november 1891. Zeven jaar later krijgt het echtpaar op 30 maart 1899 nog een zoon; Emanuel van der Glas.
Haar moeder overleed in 1901, twee jaar na de geboorte van haar broertje. Ze werd slechts 33 jaar. Ze is begraven op de Joodse begraafplaats in Muiderberg. Esther was toen negen jaar.
Haar vader hertrouwde op 27 juli 1904 met de Sefardische Sipora Vieijra (28 januari 1874) uit Enkhuizen.  Ze kregen een zoon Jacques, (25 mei 1905) en een dochter Sophia (2 juli 1906).

Het noodlot sleog wederom toe voor vader Emanuel, toen Sipora drie maanden na de geboorte van Sophia op 4 oktober 1906 overleed. Ze werd ook begraven op de Joodse begraafplaats in Muiderberg.

Esther staat er alleen voor na het overlijden van haar tweede moeder

Toen Esther 15 jaar was, een jaar na het overlijden van haar tweede moeder, meldde ze zich aan voor een opleiding. De lidmaatschapskaart van de bond van diamantbewerkers laat zien dat Esther werd opgeleid tot briljantsnijdster. Ze trad daarmee in de voetsporen van haar vader, die diamantslijper was. Het diamantsnijden ging vooraf aan het slijpen en is een belangrijk en precies proces. Het betreft het zo nauwkeurig mogelijk voorbewerken van de daarna te slijpen diamant. Feitelijk is het niet echt snijden maar meer kneuzen, afbrokkelen.

Op 16 augustus 1907 schreef ze zich in. Ze ging in de leer bij verschillende ateliers en fabrieken in Amsterdam en Den Haag. Ze woonde ook op verschillende opeenvolgende adressen in Leiden en Amsterdam.

Zowel in 1910 als in 1911 zakte ze voor haar examen, maar uiteindelijk rondde ze op 23 maart 1912 haar opleiding af en werd direct lid van de Algemene Nederlandse Diamantbewerkersbond (ANDB). Deze bond was opgericht in 1894 en de eerste vakbond van Nederland.

Twee huwelijken, twee echtscheidingen
Esther werkte nog een aantal jaren als brillantsnijder, tot ze op 14 juni 1916 trouwde met de diamantslijper Izak Witsenhuijsen (Amsterdam, 7 juni 1889). Uit dit huwelijk werd een dochter geboren; Selma Witsenhuijsen (Amsterdam, 18 september 1919)

Elf jaar later volgde er op 10 december 1927 een scheiding. Binnen het jaar trouwde ze op 31 oktober 1928 met de Rooms-Katholieke Chileen José Dolores Zurita Campos (Angol, Chili, 2 augustus 1890). Hij was olieman en stoker en woonde in Antwerpen. Esther verhuisde naar Antwerpen. Dat was van korte duur want op 26 juli 1928 vestigden ze zich in Rotterdam op de Schiedamschedijk 191a. Als beroep noteerde ze op dat moment naaister. In 1934 overleed haar vader. Het huwelijk met José Dolores hield geen stand,  op 22 februari 1937 verliet Esther haar tweede man. Ze ging wonen in de Bleekersteeg 10b en op 5 maart 1938 verhuisde ze naar nummer 19a in diezelfde steeg.

Stadsarchief Rotterdam, beeld en geluid, 1980-1792 Gezicht in de Bleekersteeg. 1931. Fotocollectie algemeen – deel 1, toegangsnummer 4100. Deze steeg ontleent haar naam aan de stadsblekerij, die men in het midden van de 17e eeuw aan de Schiedamse Vest, op het bolwerk , aantrof. Vóór het bombardement in mei 1940 lag even ten zuiden van de huidige Blekerstraat de Bleekersteeg. Op een plattegrond van 1623 komt deze steeg onder de naam Heeresteeg voor, zo genoemd omdat de Heeren van de stad deze straat hadden aangelegd. Sinds het midden van de 17de eeuw komt ze als Bleekersteeg voor. Bij besluit B 7 W van 3 april 1944 werd de naam ingetrokken.

Tussen 1928 en 1939 verbleef Selma, de dochter van Esther en Izak, op verschillende adressen in België, Amsterdam en Rotterdam Ze had een eigen gezinskaart. Van haar negende tot haar twintigste jaar gaat ze van adres naar adres. Zo woonde ze in 1930 een aantal maanden bij Salomon Porcelijn op het Rapenburg 77 in Amsterdam. Vanaf 1939 woont ze dan weer bij haar moeder op de Bleekersteeg 19a in Rotterdam.

De verhuizing naar Katendrecht
Na de verwoesting van de Bleekersteeg door het bombardement, kwam er zicht op een woning in de Tolhuislaan 5c op Katendrecht. Of Selma meeverhuisde is niet duidelijk.

Esther gaf gehoor aan de eerste oproep om zich te melden in Loods 24 en moest op 31 juli 1942 naar Westerbork. Ze werd twee maanden later op 30 september 1942 in Auschwitz vermoord. Ook haar eerste man, Izak Witsenhuijsen, werd in diezelfde maand in Auschwitz vermoord

Dochter Selma Witsenhuijsen
Selma overleefde als wees de oorlog. Heeft ze meegemaakt dat haar moeder zich heeft gemeld bij Loods 24? Was ze ondergedoken? Op een woningkaart van het Stadsarchief Vlaardingen wordt Selma vermeld. Vanaf 1954 woonde ze op de Delftseveerweg 49d in Vlaardingen. Als laatste adres is Atjehstraat 84b genoteerd. Onduidelijk is hoe lang ze dan al op Katendrecht heeft gewoond.

Johannes Hubertus Schulien, in 1930 geboren te Roermond, verhuisde met zijn ouders, zijn broer en zijn twee zussen in 1935 naar Schiedam. Twintig jaar later meldt de Schiedamsche Courant van 12 mei 1955 dat hij in ondertrouw ging met Selma Witsenhuijsen. Samen gingen zij wonen op de Delftseveerweg. Het huwelijk vond plaats op 18 mei 1955. De 35-jarige Selma trad in het huwelijk met de tien jaar jongere Johannes. Een paar maanden later verlieten ze Vlaardingen en vestigden zich in ’s-Gravenhage.

Tot zover ons zoektocht naar Selma. Nadere gegevens over hoe het Selma verging, zijn nog niet openbaar.

De nazaten van Esther van der Glas
Halfzus Sophia Jordan-van der Glas
Halfzus Sophia Jordan – van der Glas (1906) wordt vermeld op www.stenenarchief.nl. Ze trouwde voor de oorlog (1935) in Amsterdam met Ernst Jordan. Ze vertrokken naar Israël, om in 1968 terug te keren naar Nederland. Ze overleed op 6 juli 1982 op 76-jarige leeftijd in Eindhoven.

Halfbroer Jacques van der Glas
Jacques van der Glas (1905) overleefde ook de oorlog. Hij overleed in 1979 op 74-jarige leeftijd in Antwerpen. Hij was getrouwd met Erna Anna Klinger, geboren 18 september 1908.

 

bron:
-https://diamantbewerkers.nl/nl/de-andb-en-de-adb 
-www.oorlogsbronnen.nl 
-https://www.stenenarchief.nl/hsa_all/hsa_view.php?editid1=11361&Sipora
-https://www.stenenarchief.nl/hsa_all/hsa_view.php?editid1=57144&Sara
-https://www.stenenarchief.nl/hsa_all/hsa_view.php?editid1=58492&
-https://www.stenenarchief.nl/hsa_all/hsa_view.php?editid1=57144&
-https://diamantbewerkers.nl/en-ANDB 
https://diamantbewerkers.nl/en/levensverhalen
-https://collections.arolsen-archives.org/en/archive/1-2-4-2_1242007/?p=1&doc_id=130293058
– https://schiedam.courant.nu/issue/NSC/1955-05-12/edition/null/page/2?query=
-https://www.openarch.nl/bhi:2d82d1b5-639d-5b73-0e8e-1c9a25bc9d57
-https://www.genealogieonline.nl/genealogie-van-raam/I154487.php

illustraties:
Stadsarchief Rotterdam, beeld en geluid, 1980-1792 Gezicht in de Bleekersteeg. 1931. Fotocollectie algemeen – deel 1, toegangsnummer 4100.

Colofon:
Project:          Stichting Kaapse Kringen, Marianne Ketting

Tekst:             Stadsatelier Corneel, Cora de Roon
Research:       Han de Bruijne, Cora de Roon
Eindredactie: Rob Snijders, historicus (www.joodserfgoedrotterdam.nl)

disclaimer
Wij hebben onze uiterste best gedaan van het materiaal op de website de makers en rechthebbenden te achterhalen. Ook hebben wij ons uiterste best gedaan om de ons aangeleverde informatie op de website zo verantwoord mogelijk te presenteren. Al hoewel wij daarbij zeer zorgvuldig te werk zijn gegaan kan het toch zijn dat een bezoeker, auteur, gebruiker of rechthebbende meent dat publicatie in strijd is met zijn of haar rechten, zoals portretrecht(en) en of auteursrechten. Indien een dergelijk situatie het geval lijkt verzoeken we onmiddellijk contact op te nemen met de projectleiders.

gepubliceerd:
24 december 2021

laatst bijgewerkt:
7 maart 2023