Warschau aan de Maas

Rotterdam had tussen 1880 en 1925 een bijzondere functie. De haven was de poort naar de Nieuwe Wereld en het decor van de massa-landverhuizing. Vanuit Rotterdam vertrokken vele landverhuizers. Daar waren Nederlanders tussen, maar vaker nog Oost-Europeanen.
Oost-Europa verkeerde in grote armoede en emigratie naar de Verenigde Staten en Canada werd gezien als oplossing voor dit probleem. Voor een deel van de landverhuizers kwam de droom uit, voor een deel bleef hetzelfde probleem bestaan, onder een andere zon.

Er kwamen zoveel landverhuizers naar Rotterdam dat er in Rotterdam een volledige industrie ontstond. Er kwamen landverhuizers’hotels’, vaak in deplorabele toestand en er kwamen organisaties die in de taal van het land van herkomst de verhuizers konden helpen.
Binnen de grote stroom Oost-Europeanen werd een groot deel gevormd door Joodse mensen. Deels wilden zij de verhuizing aan vanwege de armoede, ook waren de pogroms in Oost-Europa de aanleiding om weg te gaan. Grote pogroms in Rusland vonden bijvoorbeeld in 1881 plaats.
Er waren zoveel Oost-Europeanen in de stad dat de bijnaam van de stad Warschau aan de Maas werd. Of al deze landverhuizers onderweg waren van Oost-Europa naar Amerika is echter nog maar de vraag. Juist doordat deze stroom via Rotterdam reisde ontstond in de Maasstad extra werkgelegenheid en het doel kon ook Rotterdam zelf zijn.

Abraham Icek Tuschinski was een van hen. Hij komt in 1904 in Rotterdam, vestigt zich daar als kleermaker, laat een jaar later zijn vrouw Mariem overkomen en begint een landverhuizershotel in de Nadorststraat. Dit landverhuizershotel, dat overigens niet bekend stond als een solide en hygienisch bedrijf, draaide goed en toen als nieuwe hype de film zijn intreden deed zag Tuschinski de mogelijkheden en stapte op het juiste moment in. Een besluit dat leidde tot een imperium. Een imperium met de wortels in Rotterdam.
Maar Tuschinski was niet de enige. Zijn zwagers Ehrlich en Gerschtanowitz kwamen ook naar de Maasstad en hielpen hem. En nog meer Oost-Europeanen met een vergelijkbaar levensverhaal vestigden zich in Rotterdam en stapten ook in de filmindustrie. Een bijzonder fenomeen, in een relatief korte tijd ontstonden er vele bioscopen in Rotterdam en Joodse Oost-Europeanen initieerden het bedrijf of zaten in de directie. Rotterdam was de filmstad van Nederland.

Dit stuk Rotterdamse geschiedenis wordt tastbaarder door dit overzicht. Een overzicht van de Oost-Europese Joodse ondernemers én een overzicht van de theaters waarbij zijn in de directie zaten.

Bioscopen
algemeen
Americain
Asta
Astoria
Capitol
Corso
Cosmorama
Grand Theatre
Imperial
Lumiere
Luxor
Maatschappij tot het nut van ’t Algemeen
Olympia
Ooster Theater
Parisien
Prinses
Rembrandt
Roxy
Royal
Scala
Studio 32
Thalia
Ondernemers
Aron Chermoek / Shermok
Herman Ehrlich
Herman Gerschtanowitz
Ludwig Albert Levy
Jacob Mühlrad
Leisor Mühlrad
David Rosenberg
Rebeka Schanzer
Simon Schanzer
Jacob Schustirowitz
Max Sprecher
Abraham Tuschinski
Karl Weisbard
Rosa Weisbard

Waar kwamen de ondernemers vandaan?

film weergeven op een grotere kaart

laatst bijgewerkt:
7 september 2019