Hij was eigenlijk vergeten in de geschiedschrijving over de voornamelijk Joodse filmindustrie in het begin van de vorige eeuw in Rotterdam, maar Carel van Zwanenburg mag niet ontbreken. Carel werd in Rotterdam geboren op 3 april 1875 als zoon van Nathan van Zwanenburg en Aaltje Lion. Hij had een oudere zus Eva (Rotterdam, 2 januari 1873 – Auschwitz, 5 februari 1943) en een jongere broer Joseph (Rotterdam, 6 december 1881).
Carel trouwde met Rosette Rebecca Beer (Weesp, – Auschwitz, ). Het echtpaar kreeg drie kinderen; Hugo Nathan (Rotterdam, 18 maart 1905 – Rotterdam, 2 mei 1905), Adele (Rotterdam, 8 februari 1907 – Utrecht, 14 mei 1967) en Pauline (Rotterdam, 28 september 1908 – Rotterdam, 10 januari 1996). Carel overleed in Rotterdam op 12 oktober 1930. Na het overlijden van haar man woonde Rosette op de Schiekade 45a. Voor zijn overlijden woonde het gezin onder andere op de Beijerlandselaan 80a.
Voordat Carel de filmindustrie ontdekte was hij volgens zijn gezinskaart bij het Stadsarchief Rotterdam muziekonderwijzer. Hij was onder andere kapelmeester bij de Tivoli-bioscoop. Carel stapte de filmindustrie in, in Rotterdam een voornamelijk Joodse bedrijfstak. Bij de opening van Luxor aan de Kruiskade, een pand dat in 1928 verbouwd en vergroot werd en op miraculeuze wijze het bombardement van 14 mei 1940 doorstond en nog steeds op de Kruiskade staat, was hij met de heer Goeman een van de twee directieleden. Al voor de verbouwing, in 1926, was Carel niet meer betrokken bij het Luxor. Hij verkocht het aan het Duitse Ufa en had inmiddels plannen om een bioscoop in Rotterdam-Zuid te beginnen. Hij benaderde de Amsterdamse architecten W. Th. H. ten Bosch en H. Le Grand en vroeg hen om een ontwerp te maken voor een complex met ‘veertien winkelhuizen, 36 woningen, een groot restaurant, en een theater met 1000 zitplaatsen’, zoals te lezen was in het Algemeen Dagblad van 16 maart 1929. Op 19 december 1929 kon Theater Colosseum de deuren openen aan de Beijerlandselaan.
Het gigantische aantal zitplaatsen werd inderdaad gehaald, het waren er zelfs 1034.
Joods Rotterdam
Was Carel ook actief in Joods Rotterdam? Zeker wel. In 1930 werd hij genoemd als een van de leiders van het orkest van Mikweh Jisroeil. Op 23 april 1931 werd in de foyer van het Colosseum de eerste openbare vergadering gehouden voor de oprichting van een Joodse vereniging voor Rotterdam-Zuid.
Overlijden
Het overlijden van Carel, op de jonge leeftijd van 55 jaar op 12 oktober 1930, nog geen jaar na de opening van het Colloseum, was plotseling. Carel werd begraven op de Joodse begraafplaats aan het Toepad. Rosette nam de exploitatie over en in 1933 verkocht ze het theater. Tijdens de oorlog werd het theater verplicht om Duitse films te vertonen. Vanaf ca. 1970 werd de exploitatie steeds moeilijker en zocht men een toevlucht in karate- en seksfilms, in maart 1977 sloot het doek voor het laatst voor dit theater.
bron:
Stadsarchief Rotterdam, Carel van Zwanenburg, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten , inventarisnummer 851-554.
Stadsarchief Rotterdam te Rotterdam, Hugo Nathan van Zwanenburg, overlijdensakten, Rotterdam, archief 999-09, inventarisnummer 1905D, 1905, aktenummer 1905.2146, folio d021v
Luxor, “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 29-12-1917, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 19-09-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010296800:mpeg21:p007
Luxor Theater, Advertentie. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 03-01-1919, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 20-09-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010995611:mpeg21:p008
plannen, ROTTERDAM. EEN NIEUW THEATER. Aan den Linker-Maasoever.. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 16-03-1929, p. 1. Geraadpleegd op Delpher op 20-09-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010658832:mpeg21:p001
Mikwe Jisroeil, Binnenland „LEW-JOM”. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 28-03-1930, p. 10. Geraadpleegd op Delpher op 20-09-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010874409:mpeg21:p010
Familiebericht. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 13-10-1930, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 20-09-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011002198:mpeg21:p024
Nostra, de verdwenen bioscopen van Rotterdam: Colloseum, op www.defilmkijker.com. https://www.defilmkijker.com/2015/08/12/de-verdwenen-bioscopen-van-rotterdam-colosseum/
CAREL VAN ZWANENBURG t. “De Telegraaf”. Amsterdam, 13-10-1930, p. 10. Geraadpleegd op Delpher op 20-09-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:110570393:mpeg21:p010
Naar een nieuw Luxor. “Algemeen Dagblad”. Rotterdam, 03-12-1992. Geraadpleegd op Delpher op 20-09-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBPERS01:003110003:mpeg21:p00031
illustratie
Luxor, “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 29-12-1917, p. 3. Geraadpleegd op Delpher op 19-09-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010296800:mpeg21:p007
Luxor Theater, Advertentie. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 03-01-1919, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 20-09-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010995611:mpeg21:p008
Familiebericht. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 13-10-1930, p. 4. Geraadpleegd op Delpher op 20-09-2021, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011002198:mpeg21:p024
gepubliceerd:
19 september 2021
laatst bijgewerkt:
20 september 2021