Grietje Hartog

Op de Israëlietische Godsdienstschool op de Beurssteeg 10-11 in Rotterdam werd voor de meisjesafdeling als eerste leerkracht in 1887 Grietje Hartog aangesteld. Grietje kwam uit Almelo en waarschijnlijk was dit Grietje Hartog (Almelo, – Auschwitz, ).

Grietje vestigde zich in 1887 in Rotterdam, hetzelfde jaar van de aanstelling op de school. Al in november 1886 werd ze benoemd, maar het schoollokaal was pas in 1887 klaar voor gebruik. Grietje was een dochter van bakker Izaak Hartog (Zutphen, 3 september 1828 – Almelo, 14 juli 1907) en Rebecca Polak (Rijssen, 4 juni 1833 – Zutphen, 27 februari 1908) en kwam uit een gezin met acht kinderen. Zelf trouwde ze nooit.

Grietje had in oktober 1884 met goed gevolg het examen als onderwijzeres afgelegd. Dat bericht verscheen in Het Weekblad voor Israëlietische Huisgezinnen van 17 oktober 1884. In augustus 1886 legde Grietje het examen af voor de commissie voor Nederlands Israëlietische Godsdienstonderwijzers en werd toegelaten tot godsdienstonderwijzeres van de hoogste rang. Grietje had daarmee uitstekende papieren voor haar benoeming enkele maanden later in Rotterdam.
In november 1886 verscheen het bericht dat de school in het begin van 1887 verplaatst zou worden naar de Beurssteeg. Grietje werd in de aankondiging genoemd als hoofdonderwijzeres voor de meisjesschool. De godsdienstschool aan de Beurssteeg bestond uit drie lokalen, één daarvan was voor de meisjes. In een bericht uit december 1886 werd de ouders erop gewezen dat het lokaal voor de meisjes op geen enkele wijze in verbinding stond met de lokalen voor de jongens. Dat werd aangeprezen als een belangrijke verbetering waar veel ouders op hadden aangedrongen. Opperrabbijn Ritter was verantwoordelijk voor de reorganisatie die plaats vond toen de school naar de Beurssteeg verplaatst werd én hij was verantwoordelijk voor het leerplan. Hoewel het scheiden van de jongens en de meisjes in de huidige tijd als archaïsch wordt gezien was het feit dat meisjes in die tijd ook godsdienstonderwijs werd gegeven juist vooruitstrevend.

Bij haar vestiging in Rotterdam ging Grietje eerst bij de familie Blazer op de Kruisstraat 58 inwonen, later verhuisde ze naar de familie Oudkerk op de Schiedamsedijk 129. De godsdienstschool heeft enkele jaren bestaan en in juli 1899 werd Grietje in Amsterdam ingeschreven bij haar broer banketbakker Salomon Hartog (Almelo, 31 mei 1859 – Amsterdam, 27 september 1933). In september 1910 ging het met Grietje niet goed, ze vertrok naar ‘Het Apeldoornsche Bosch’, de Joodse psychiatrische inrichting die in 1909 geopend was in Apeldoorn. In januari 1911 kwam Grietje terug naar Amsterdam en ging wonen bij haar broer banketbakker David Hartog (Almelo, 25 april 1862). Dat duurde tot april 1913, toen ging Grietje terug naar het Apeldoornsche Bosch. Ten tijde van de ‘ontruiming’ door de bezetter van het Apeldoornsche Bosch, in de nacht van 21 op 22 april 1943, was Grietje een van de bewoners. Het is niet duidelijk of ze dat vanaf 1913 was en al dertig jaar in de instelling zat, of dat ze opnieuw was opgenomen. De bewoners en een groot deel van het personeel van de instelling werden rechtstreeks naar Auschwitz gedeporteerd, waar ze bij aankomst werden vermoord.

Grietje was een van hen.

 

bron:
Grietje Hartog, Stadsarchief Rotterdam, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, toegangsnummer 520.
Benoeming, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen. Geraadpleegd op Delpher op 06-03-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005402045:00001.
Examen, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen. Geraadpleegd op Delpher op 06-03-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005400040:00001.
Hoogste rang, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen. Geraadpleegd op Delpher op 06-03-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005402033:00001.
Godsdienstschool, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen. Geraadpleegd op Delpher op 06-03-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005402046:00001.
Verbinding lokalen, Israëliet. Geraadpleegd op Delpher op 06-03-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005570053:00001.
Stadsarchief Amsterdam, Overgenomen delen, archiefnummer 5416, inventarisnummer 168.

illustratie:
Benoeming, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen. Geraadpleegd op Delpher op 06-03-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005402045:00001.
Godsdienstschool, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen. Geraadpleegd op Delpher op 06-03-2023, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005402046:00001.

gepubliceerd:
6 maart 2023

laatst bijgewerkt:
6 maart 2023