het cadeau van Alfred aan Louis

Op 13 januari 1910 gaf Alfred André Overstrijd (Rotterdam, – Auschwitz, ) een zakhorloge aan zijn broer Louis David (Rotterdam, – Midden-Europa, ). Het was voor de achttiende verjaardag van Louis.

Alfred en Louis waren zonen van André David Overstrijd (Hellevoetsluis, – Nice, ). Vader André was de oprichter van de horlogewinkel op de Hoogstraat 223. Hij was de zoon van goudsmid David Overstrijd (Zwartewaal, 19 maart 1816 – Hellevoetsluis, 5 juni 1894) en Klaartje Wolff (Zaltbommel, 20 januari 1820) en groeide op de Westkade in Hellevoetsluis op in een gezin met zeker negen kinderen.
André was gehuwd met Betje van Leer (Gouda, 24 september 1861 – Rotterdam, 8 mei 1915) en naast de twee zoons Alfred en Louis waren er geen kinderen. Volgens de archiefkaart bij het Stadsarchief Rotterdam werd Alfred horlogemaker en Louis koopman in uurwerken.

Het horloge werd tijdens de Tweede Wereldoorlog gevonden in België. In een korenveld in Molenstede-Diest deed een Duitse soldaat die daar ingekwartierd was zijn behoefte en verloor het horloge.

Oproep
De zoektocht is nu naar de erfgenamen. Het is bekend dat Alfred op 3 juli 1919 trouwde met de Nederlands Hervormde Louise Petronella Nije (Rotterdam, 20 mei 1898). Zij kregen een dochter Louise Elisabeth (Rotterdam, 10 april 1920 – Bergeijk, 19 september 2004). Zij trouwde met F. J. van Ameijden en van dit echtpaar worden de erfgenamen gezocht. De huidige bezitter van het horloge zoekt hen.

Opgelost
Na bovenstaande oproep die op Facebook en Twitter geplaatst werd duurde het nog geen 24 uur voor er een tip kwam. De tip ging over de familie Van Ameijden, de enige erfgenamen van Alfred. Zijn broer Louis trouwde pas in 1941 met Margaretha Johanna Pallada (Maastricht, 10 augustus 1912 – Beekbergen, 18 mei 1989), een huwelijk dat kinderloos bleef, en daarmee was deze familie ook erfgenaam van Louis. Er bleken twee mogelijke personen te zijn en via nader zoekwerk werd de familie gevonden. Er werd contact opgenomen en zij bleken het inderdaad te zijn.
Er volgde een intensief mailcontact tussen de beide families (de Nederlandse en de Belgische) en deze website en er werd besloten om het uurwerk op zaterdag 9 april 2022 aan de familie Van Ameijden over te dragen. Dat werd gedaan op een historische locatie in Rotterdam, vlakbij het Witte Huis en de Hoogstraat waar het verhaal zich deels afspeelde, in het restaurant Lot & Daan.

Het was een bijzondere bijeenkomst. Het verhaal rond het horloge vormde de kern van het gesprek. Het verhaal kon grotendeels worden gereconstrueerd.

Louis David Overstrijd had het horloge gekregen op zijn 18e verjaardag van zijn broer Alfred André. Het is aan te nemen dat Louis het horloge in zijn bezit had toen hij op 8 juli 1942 gearresteerd werd door de Sicherheitspolizei. Louis woonde volgens de arrestatiekaart op de Nieuwe Binnenweg 58, en volgens zijn kaart bij het bevolkingsregister woonde hij daar sinds juli 1939. Op de beide kaarten waarop zijn arrestatie werd geadministreerd zijn de bezittingen die hij bij zich had niet aangegeven. Of dit werd aangegeven was afhankelijk van de dienstdoende agent en de drukte van dat moment.

Vanaf het moment van de arrestatie kan er alleen maar gespeculeerd worden wat er zich met het horloge heeft afgespeeld. Het kan hem zijn afgenomen tijdens de arrestatie en de soldaat die later was ingekwartierd in België heeft het meegenomen. Verder werd Louis tien dagen na zijn arrestatie doorgestuurd naar het Polizeiliches Durchgangslager Amersfoort. Joden die gearresteerd werden, werden doorgaans doorgestuurd naar Kamp Westerbork of Kamp Vught. Amersfoort kwam ook voor, maar minder vaak. Er moest dat vaak een ‘overtreding’ in het spel zijn, zoals onderduik of bijvoorbeeld de verdenking van het plegen van verzet. Amersfoort is daarmee eveneens een mogelijkheid waar het uurwerk bij een Duitse soldaat terecht kwam. Door de verdenking is het mogelijk dat de woning op de Nieuwe Binnenweg is doorzocht en het horloge werd daar dan ontvreemd.

Louis David Overstrijd werd na Kamp Amersfoort doorgestuurd naar Kamp Westerbork, waar hij op 7 november 1942 werd geregistreerd. Op 10 november 1942 werd hij op transport gesteld naar Auschwitz-Birkenau. Bij aankomst werd hij geselecteerd voor werk en hij kwam om rond

De Duitse soldaat werd ingekwartierd in Molenstede-Diest, een plaats tussen Hasselt en Leuven. Daar zaten op een boerderij drie soldaten ingekwartierd, en deze hebben er een aantal jaren gezeten. Dit tot ongenoegen van de toenmalige boer, Gustave Janssens (1888 – 1976), die door de verschrikkingen van de Eerste Wereldoorlog deze soldaten liever zag gaan dan komen. In 1944 deed een van de soldaten zijn behoefte in een korenveld en verloor het horloge. Gustave vond het, zag de inscriptie, en het was hem duidelijk dat dit horloge niet van de soldaat kon zijn. Hij verstopte het en bewaarde het. In de tijd zonder internet was het naspeuren vrijwel onmogelijk. Na zijn overlijden erfde zijn zoon het horloge en ook hij bewaarde het goed. Na diens overlijden werd het horloge gevonden door kleinzoon Pieter. Het was verstopt in een staande klok en werd bij toeval daarin gevonden.

Naspeuring op internet leidde tot de vondst van de naam Overstrijd op deze website. Zo konden Guy, Anne, Leen en Pieter na tachtig jaar dit horloge laten terugkeren bij de kleinkinderen Monique, Joyce en Richard. Nog een bijzonder detail, het horloge, nu 112 jaar oud, loopt nog.

Dit verhaal is ook te beluisteren op Radio Rijnmond. Verder werd het verhaal gepubliceerd in de New York Times.

In het voorjaar van 2024 werd het horloge geschonken aan het Museum Rotterdam en is daar binnenkort te zien.

 

 

bron:
Louis David Overstrijd, Stadsarchief Rotterdam, 999-06 Burgerlijke Stand Rotterdam, huwelijksakten, incentarisnummer 1941-M, akte 3906.
Louis David Overstrijd, Stadsarchief Rotterdam, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 851-346.
Louis David Overstrijd, Stadsarchief Rotterdam, 63 Archief van de Gemeentepolitie Rotterdam, inventarisnummer 3494.
Louis David Overstrijd, Stadsarchief Rotterdam, 63 Archief van de Gemeentepolitie Rotterdam, inventarisnummer 3754.
Louis David Overstrijd, kaart Joodsche Raad via Arolsen Archives, 130350156 – Louis D OVERSTRYD.
Alfred André Overstrijd, kaart Joodsche Raad via Arolsen Archives, 130350155 – Alfred A OVERSTRYD.

illustratie:
met dank aan P. Janssens
© joodserfgoedrotterdam.nl

gepubliceerd:
10 februari 2022

laatst bijgewerkt:
21 februari 2024