Een belangrijk Joods geslacht in Brielle was de familie Philipse. Ze hebben hun sporen in Brielle achtergelaten doordat ze onder meer een bioscoop hadden in de Nobelstraat.
Salomon Samuel Philipse werd op 25 december 1809 in Zuidland geboren als zoon van Samuel Mozes Philipse (Filipsen, Philippus, 1785) en moeder Johanna Salomon van Lee (1787).
Hij trouwde in 1838 in Brielle met Cornelia Cohen, die op 11 februari 1814 in Eindhoven geboren was. Het echtpaar kreeg 16 kinderen, waaronder drie tweelingen. Niet alle namen zijn te achterhalen maar wel de volgende: Op 5 mei 1839 Elizabeth en Mozes, op 18 juni 1840 Philip, op 18 november 1843 Hartog en Salomon, op 10 januari 1845 Roosje, op 25 januari 1846 Samuel en op 15 april 1847 Dina.
Alle kinderen werden in Den Briel geboren en het geslacht Philipse was vanaf het trouwen van Salomon en Cornelia een Briels geslacht. Deze 16 kinderen werden niet allemaal volwassen. In totaal overleden acht kinderen als baby. Zo werd Roosje vier maanden oud, Philip twee maanden en Salomon zes maanden. Dus – voor zover bekend – werden acht kinderen wel volwassen en dat was in die tijd met hoge kindersterfte redelijk normaal.
Joseph Salomon Philipse trouwde op 14 mei 1875 in Brielle met Jannetje van Buren, die op 7 augustus 1845 in Goedereede geboren was. Joseph en Jannetje kregen negen kinderen. Joseph was van beroep dansmeester en hij was uitbater van een koffiehuis (werd later de bioscoop op de Nobelstraat).
Joseph overleed op 29 januari 1923 in Brielle. Jannetje woonde rond de oorlog op Koopmanstraat 7 bij haar zoon Jacob en schoondochter Rica. Jannetje moest, ruim 97 jaar oud, naar Duitsland en werd eerst naar Westerbork gebracht en ging op 2 maart 1943 met het 51e transport uit Westerbork (1105 personen) naar Sobibor waar ze op 5 maart 1943 aankwam en op dezelfde dag vermoord werd.
Bij Joseph en Jannetje werd Salomon als eerste kind geboren op 15 mei 1876. Deze zoon vertrekt in 1903 naar Engeland en wordt concertmeester in Blackpool.
Daarna wordt Jakob Joseph geboren op 30 juni 1877 en hij trouwde op 10 april 1932 in Brielle met Rika Stranders (Charlois, 2 juni 1887). Jacob overleed op 15 januari 1943 in Amsterdam en Rika werd vermoord in Sobibor op 14 mei 1943. In 1942 woonde dit gezin op Koopmanstraat 7.
Als derde wordt Cornelia geboren op 28 april 1879. Zij trouwde op 20 juni 1912 in Brielle met de musicus David Blitz (Rotterdam, 13 juli 1885). Het paar krijgt een dochter, Sara Jeannetta (19 november 1915, Barmen, Duitsland). Het gezin woonde in 1942 in Den Haag. Dochter Sara trouwde met Jacques Brakkee uit Rotterdam. Cornelia en haar dochter werden vermoord in Auschwitz op 15 oktober 1942, David op 12 oktober 1942.
Het vierde kind is David. Hij werd geboren in Brielle op 22 juli 1881 en trouwde op 30 mei 1912 in Rotterdam met Judith Frieser (Rotterdam, 11 augustus 1886). David was drogist op de ‘s-Gravendijkwal 17 te Rotterdam. Het echtpaar krijgt een dochter, Esther Jeannette op 15 februari 1913 en een dochter Jeannette op 17 april 1921. Het echtpaar werd vermoord in Sobibor op 16 juli 1943. De jongste dochter Jeannette komt in kamp Dorohucza terecht en werd daar vermoord, Esther trouwde met Salomon Zwaap en kreeg twee zonen, Leon en Edward. Esther, Leon en Edward werden vermoord in Auschwitz op 8 oktober 1944, Salomon in Auschwitz op 1 oktober 1944.
Het vijfde kind, Mozes Philipse, werd geboren op 21 januari 1883 en hij trouwde een niet-Joodse vrouw, Francina Gorzeman (4 augustus 1893) op 4 mei 1922. Dit gemengde huwelijk zal hem en zijn kinderen het leven redden in de oorlog. Het echtpaar krijgt een dochter op 28 februari 1923, Jansje Klazina Hendrika en ook twee zonen, Mozes jr. en Eduard. Jansje overleed toen ze 1 maand oud was.
Mozes sr. was een zeer ondernemend man en had de bioscoop “Luxor” in de Nobelstraat.
Deze bioscoop werd geopend op 31 oktober 1936. De bioscoop moest hij in de oorlog gedwongen verkopen aan een NSB’er, een oberkellner uit Hotel Atlanta te Rotterdam. Na de oorlog kreeg hij zijn bioscoop terug, de bioscoop was behoorlijk vernield in de oorlog en de kosten die daarmee gemoeid zijn mag Mozes zelf ophoesten. Mozes overleed op 21 september 1957. Francina Philipse-Gorzeman overleed in 1980, op 97-jarige leeftijd.
Het volgende kind van Joseph en Jannetje was een dochter, Eva Josephina en zij werd in Brielle geboren op 25 maart 1886 en trouwde met Aldert Visser (1888) op 1 juli 1920.
Het zevende kind, Elisabeth, werd op 10 januari 1888 geboren en trouwde op 28 augustus 1919 met Herman van Trotsenburg. Elisabeth overleeft de oorlog, hoewel ze ook in Westerbork terecht kwam.
De volgende dochter, Philippina, heeft een verstandelijke beperking. Ze werd geboren op 12 september 1889 in Brielle. In de oorlog werd door een arts voor haar een gedwongen opname in inrichting Maasoord in Poortugaal geregeld, wat wel vaker werd gedaan. Hier door kan ze van transport gevrijwaard blijven. Dat plan lukte, maar ze overlijdt aan een hartstilstand op 3 mei 1945 in Maasoord.
Dan wordt er nog een zoon geboren, het negende kind; Barend Karel, op 26 oktober 1890. Hij trouwt Sara Viool (Rotterdam, 6 april 1894) en ze kregen twee dochters, Jannetje op 1 september 1920 en Judik op 4 december 1921. Het gezin ging in zijn geheel op transport en alle vier gezinsleden werden op 15 oktober 1942 in Auschwitz vermoord.
De familie Philipse was een familie die volledig met het Brielse verweven was. Actief in de Brielse gemeenschap en in verschillende takken van de Brielse middenstand. Het is mooi dat afstammelingen van een tak nog steeds in Den Briel wonen. Hoe echter de bezetter heeft huisgehouden in deze familie is bijna ongekend, met als een zeer triest dieptepunt de 97-jarige Jannetje van Buren die op transport moest naar Sobibor om daar vermoord te worden.
In 2011 werden voor de familie Philipse bij hun voormalige woonhuis Stolpersteinen geplaatst.
bron:
Riet de Leeuw van Weenen,
rensvanadrighem.com (foto’s luxor),
www.bremermisjpoge.net,
Stadsarchief Rotterdam, gezinskaart Simon Stranders (Rika Stranders)
“Binnenland. 12 October. Salomon Philipse”. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 1903/10/13 00:00:00, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 18-11-2019, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010179258:mpeg21:p002
illustratie
foto’s Stolpersteine door Esther Elkerbout met dank aan Riet de Leeuw van Weenen,
advertentie David Blitz Joodsch Weekblad 9 juni 1942,
“Binnenland. 12 October. Salomon Philipse”. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 1903/10/13 00:00:00, p. 2. Geraadpleegd op Delpher op 18-11-2019, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010179258:mpeg21:p002
laatst bijgewerkt:
18 november 2019