In februari 2021 kreeg ik een boek met een oratorium in handen van het stuk Ruth van Frederic H. Cowen. Een boek dat van Sophie Both – Haas was, een sopraan die al op deze website is besproken. De inboedel van Muziekmagazijn Opus 391 werd opgeruimd, en dit boek werd gevonden. En wat het boek nog bijzonderder maakte, was dat Sophie bij alle gedeeltes van het oratorium die zij zou zingen aantekeningen maakte en aanwijzingen schreef. En al haar gedeeltes van dit Engelstalige oratorium heeft ze in het Nederlands vertaald. Daardoor werd het een bijzonder document.
Sophia Belia Haas werd op 9 augustus 1896 in Hellevoetsluis geboren als enig kind van meubelmaker Meijer Haas (Hellevoetsluis, 23 augustus 1859 – Hellevoetsluis, 18 januari 1919) en Anna Franken (Gendringen, 8 mei 1873 – Auschwitz, 26 oktober 1942). Ze trouwde in 1923 met de Nederlands-hervormde tenor Jacob Both (Rotterdam, 13 april 1889 – 1967) en kreeg met hem twee dochters. Sophie werd een bekende en gewaardeerde sopraan, hetgeen hier is te lezen. Daarnaast gaf Sophie ook les, een van de eerste advertenties waarin dit is te lezen dateert van 1924 en ze gaf de lessen in haar woonhuis op de Oudedijk 305 in Rotterdam, en vanaf 1925 gaf ze les op het Conservatorium voor Muziek op de Mauritsweg 5. Vanaf 1928 woonde Sophie op de Claes de Vrieselaan 141b.
De eerste uitvoering van het stuk zou worden gegeven op vrijdag 15 februari 1929 in de Stadsgehoorzaal te Leiden. Tenminste, dat was de planning. De uitvoering blijkt niet doorgegaan te zijn door ‘de ramp aan het stadhuis te Leiden’ en werd enkele dagen uitgesteld om alsnog in première te gaan op donderdag 21 februari 1929. De ‘ramp aan het stadhuis’ blijkt inderdaad een flinke ramp te zijn geweest, op 12 februari 1929 brandde het stadhuis grotendeels af.
Sophie zong met het koor van de Christelijke Oratorium-vereniging ‘Con Amore’ uit Leiden, het Utrechts Stedelijk Orkest verzorgde de muziek en de dirigent was de heer D. Smink uit Leiden.
De uitvoering op 21 februari 1929 werd al op 22 februari gerecenseerd in De Standaard. Er werd gerefereerd aan de oratorium-vereniging uit Hilversum, destijds een van de koplopers op dit gebied, en het feit dat deze jonge vereniging uit Leiden ‘niet de minste wilde zijn en wilde bewijzen, dat zij haar culturele taak verstaat’. Het commentaar was positief, en ook werd er aandacht besteed aan het feit dat de opvoering niet in de originele taal was, maar in het Nederlands. Daarover: ‘was het teveel gevergd, indien de moeilijkheden nog wat hoger gesteld waren en ons het werk gegeven was in de oorspronkelijke taal, in het Engelsch?’
Sophie werd in de recensie genoemd. ‘zij vergat, dat zij Hollandsch zong, en de ij als ai uitsprak. Haar stem viel echter zeer te bewonderen’.
Hoe vaak het oratorium is opgevoerd, in Leiden of elders, was helaas niet te achterhalen. Een deel van het oratorium, met aantekeningen van Sophie, is hier te zien. Bij belangstelling zal het oratorium worden geschonken aan het archief van het Joods Cultureel Kwartier.
Sophie overleefde de oorlog. In juli 1945 trad zij op tijdens een rouwplechtigheid in het Stadhuis van Rotterdam waar verwanten van tijdens de oorlog omgekomen Rotterdammers waren uitgenodigd.
Sophie overleed in Rotterdam op 13 juli 1975. De moeder van Sophie, Anna Haas – Franken, werd tijdens de oorlog vermoord en was tijdens de oorlog de enige Joodse inwoner van Ouddorp.
bron:
boek Oratorium Ruth, met dank aan R. Becker
ramp Stadhuis Leiden via https://nl.wikipedia.org/wiki/Stadhuis_van_Leiden (geraadpleegd 26 februari 2021)
Sophia Belia Haas op www.joodserfgoedrotterdam.nl, https://www.joodserfgoedrotterdam.nl/sophia-belia-haas/ (geraadpleegd 26 februari 2021)
“Kunst.”. “De Amsterdammer”. Amsterdam, 1929/02/19 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 26-02-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000065042:mpeg21:p00006
“kunst CHR. ORATORIUMVEREENIGING TE LEIDEN.”. “De standaard”. Amsterdam, 1929/02/22 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 26-02-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB23:001868045:mpeg21:p00003
illustratie:
“Kunst.”. “De Amsterdammer”. Amsterdam, 1929/02/19 00:00:00, Geraadpleegd op Delpher op 26-02-2021, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB19:000065042:mpeg21:p00006
gepubliceerd:
11 februari 2021
laatst bijgewerkt:
28 februari 2021