Saccharinefabriek Hollandia werd rond 1914 gesticht in Rotterdam. De eerste advertentie van het bedrijf dateert van 9 februari 1918, toen stond er een advertentie in het “Algemeen Handelsblad” en het bedrijf was toen gevestigd op de Keerweerlaan 21 (was een straat bij de Binnenweg) te Rotterdam.
Saccharine is een kunstmatige zoetstof en de oudste kunstmatige zoetstof die er is. In 1879 werd de stof ontdekt door Ira Remsen en Constantin Fahlberg op de John Hopkins University in de VS. In de jaren zestig kwam de stof in opspraak omdat grote hoeveelheden bij ratten tot blaastumoren kunnen leiden, bij de mens is dit nooit aangetoond.
De eigenaar van de zaak was de immigrant Emanuel Mano Markovits, die op 2 november 1878 in Nagypalad te Hongarije werd geboren. Emanuel werd vermoord in Auschwitz op 28 september 1942.
Al in Hongarije trouwde Emanuel met Henye Markovits (Vamfalu, Roemenië, 16 juli 1881 – Auschwitz, 28 september 1942, dochter van Izraél Markovits en Fani Oppenheim). Henye werd ook wel Ilona of Helena genoemd.
Emanuel en Henye kregen drie kinderen, Nandor (Budapest, 7 augustus 1906 – Auschwitz, 28 september 1942), Miklos (Budapest, 19 december 1908 – 1995) en Magdolna (Budapest, 30 september 1911 – Auschwitz, 28 september 1942).
Na de geboorte van de kinderen verhuisde het gezin naar Rotterdam, waar Emanuel rond 1914 de saccharinefabriek stichtte. Volgens overleveringen kwam hij in de jaren twintig op het kantoor van zijn eigen bedrijf in contact met zijn tweede, niet-Joodse, vrouw.
Emanuel en Henye scheidden van tafel en bed. Van Emanuel is terug te vinden dat hij onder andere op de Stationsweg, de Van Oldenbarneveltstraat 112b en de Willem Buytewechstraat 208a woonde, van Henye zijn andere adressen te vinden; de Hugo de Grootstraat 124b, de Schiebroekselaan 41a, de Adrien Mildersstraat 59a en in 1938 op de Spoorsingel 56b. Dat laatste adres is het adres waar Henye en twee van haar kinderen woonden aan het begin van de oorlog.
Henye en Emanuel zijn nooit wettelijk gescheiden. Henye wilde dat niet. Emanuel startte een tweede gezin met zijn vriendin. Met haar kreeg hij een dochter in 1928 en in 1937 een zoon. Met dit gezin verhuisde Emanuel eind 1941 naar Woerden. Deze kinderen en de tweede vrouw overleefden de oorlog, net zoals zoon Miklos uit het eerste huwelijk.
Halverwege de dertiger jaren is Emanuel een tijd – volgens de gezinskaart – naar Turkije geweest, maar ook reisde hij regelmatig voor langere tijd naar Berlijn. Op 28 september 1936 werd hij opnieuw in de Maasstad ingeschreven nadat hij een tijd in Istanboel had gewoond.
Na de oorlog maakte het bedrijf een doorstart en was gevestigd op de Oude Dijk 185 te Schiedam. Het bijzondere van deze locatie is dat hier direct na de oorlog Bewarings- en Verblijfskamp “De Bataaf” gevestigd was tot deze locatie werd verplaatst naar Rotterdam. Vrouwen die hadden gecollaboreerd in de oorlog werden daar opgesloten.
bron:
“Advertentie”. “Algemeen Handelsblad“. Amsterdam, 09-02-1918. Geraadpleegd op Delpher op 05-09-2016, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010652908:mpeg21:a0092
www.wikipedia.nl, lemma sacharine (geraadpleegd 5 september 2016)
Keerweerlaan: www.rkd.nl, lemma Roemer en Perrin Keerweerlaan
www.scyedam.delinea.nl, lemma interneringskamp De Bataaf (geraadpleegd 6 september 2016)
www.joodsmonument.nl, lemma Emanuel Mano Markovits (geraadpleegd 6 september 2016
met dank aan Aline Pennewaard
illustratie:
“Advertentie”. “Algemeen Handelsblad“. Amsterdam, 09-02-1918. Geraadpleegd op Delpher op 05-09-2016, http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010652908:mpeg21:a0092
Reclamehanger Markovits Saccharinefabriek Schiedam, Museum Rotterdam 68153
gepubliceerd:
5 september 2016
laatst bijgewerkt
:14 november 2022