Vaak wordt Rotterdam als havenstad gezien als de stad waarin emigranten kort verbleven om dan door te gaan naar, met name, de Verenigde Staten. Met name in de periode rond 1900 wordt het verhaal over de emigratie vanuit Oost-Europa op deze manier gezien. De situatie voor Oost-Europese Joden was slecht, de armoede was groot, de economische mogelijkheden minimaal en er waren pogroms. Vertrekken naar een nieuw bestaan was vaak de enige mogelijkheid om te overleven. Maar Rotterdam was ook een plaats waar mensen zich thuis voelden, een bruisende havenplaats met werkgelegenheid. Emigranten bleven in Rotterdam, zoals Tuschinski die er zijn filmimperium opzette. Steeds vaker wordt Rotterdam gezien als een bestemming voor de emigratie en niet als een locatie onderweg. Jankel Chasler was ook een van deze emigranten die in Rotterdam bleef.
Jankel Chasler
Jankel Chasler werd op 10 maart 1873 in Odessa geboren als zoon van Kalman Chasler en Enna Lebo. Jankel groeide op in deze multi-etnische havenstad aan de Zwarte Zee waar Grieken, Joden, Oekraïners en Russen woonden. Er waren etnische spanningen tussen de verschillende bevolkingsgroepen en in 1905 leidden deze tot de ergste pogrom die de stad zou kennen. Jankel heeft dit niet afgewacht en werd op 31 januari 1899 ingeschreven in Rotterdam. Hij kwam via Hamburg naar Rotterdam. Hij ging bij Hamburger op de Hofdijk 45 wonen, waarschijnlijk een pension. Jankel werd graancontroleur en werkte in de Rotterdamse haven.
Er zijn geen aanwijzingen dat Jankel verder wilde naar de Nieuwe Wereld. Sterker, in juni 1903 trouwde hij met Vrouwtje van der Borg (Rotterdam, 10 mei 1881 – Auschwitz, ), de oudste dochter van koopman Salomon van der Borg (Zierikzee, 16 december 1845 – Rotterdam, 4 maart 1930) en Grietje Frank (Zierikzee, 19 juli 1857 – Rotterdam, 14 december 1931). Een jaar na het huwelijk, op 19 mei 1904, kregen ze hun eerste kind, dochter Grietje. Zij werd gevolgd door Jeanette (Rotterdam, 20 mei 1905 – Rotterdam, 29 mei 1905), Carl (Rotterdam, 20 oktober 1906 – Sobibor, 20 maart 1943), Rosalina (Rotterdam, 30 december 1908 – Breda, 26 januari 2004), Anna (Rotterdam, 25 april 1913 – Sobibor, 28 mei 1943) en Jeannette (Rotterdam, 17 februari 1915 – Bergen-Belsen, 31 mei 1945).
Dochter Grietje trouwde op 27 november 1929 met Karel Maurits Knip (Rotterdam, 19 mei 1898). Op 15 mei 1930 kregen zij hun zoon Ronald. Op 23 januari 1939 scheidde Grietje van Karel. Ze huwde met Arnold Abas (Amsterdam, ) en zij gingen op de Sourystraat 22c wonen. Arnold en Grietje kregen een dochter Alice (Rotterdam, Grietje en Alice werden vermoord in Auschwitz op
Verdere uitbreiding bij Jankel
Deze zes kinderen waren niet de enige uitbreiding van het gezin van Vrouwtje en Jankel. Op 8 april 1905 kwam boekdrukker Manuel Chasler, de broer van Jankel, naar Rotterdam. Op 7 maart 1906 kwam broer Burich Kelmanof Chasler, op 20 juni 1912 zus Ruchel Chasler. De twee broers en zus van Jankel woonden een tijd bij het gezin van Vrouwtje en Jankel in.
Op 27 maart 1914 kwam ook de moeder van Jankel, Enna, naar de Maasstad. Ook zij trok bij Jankel en Vrouwtje in, het gezin woonde toen op de Vrouw Jannestraat 23. Haar man, Kalman, was inmiddels overleden.
Burich Kelmanof Chasler
Burich Kelmanof Chasler (Odessa, 10 augustus 1882), de oudere broer van Jankel kwam op 7 maart 1906 naar Rotterdam. Burich was boekdrukker van beroep en hoewel hij als zodanig werd ingeschreven in Rotterdam werkte hij later als handelaar in scheepsartikelen, uitdrager en had hij een zaak in kleding. Acht jaar nadat hij in Rotterdam was aangekomen huwde Burich op 12 maart 1914 met Mietje van Dam (Dordrecht, ) uit Dordrecht, een dochter van Godschalk van Dam en Esther Coenraad. Het echtpaar kreeg drie dochters; Sophie op 15 april 1914 en de tweeling Elsa en Betsie op 9 januari 1919. De tweeling overleed vlak na de geboorte.
Het gezin woonde op verschillende adressen in de stad, waaronder de Boomgaardstraat 39b en de Westewagenstraat 25b. Op de Westewagenstraat had Burich een kledingzaak, die overigens in augustus 1933 failliet ging. Berta Austeiczer was de curator.
Vanaf 1936 tot aan het bombardement woonde het gezin op de West Kruiskade 5a, na het bombardement trokken ze naar de Haagschestraat 39 in Scheveningen. Burich, Mietje en Sophie werden op 1 oktober 1942 in Auschwitz vermoord.
Manuel Chasler
Boekdrukker Manuel Chasler (Odessa, 28 februari 1885), de jongere broer van Jankel, kwam op 8 april 1905 naar Rotterdam en hij reisde door naar Argentinië. Daar trouwde hij op 24 april 1912 met Bellina Davidoff (Parijs, 29 juli 1888) en het echtpaar was op 24 juli 1913 terug in Rotterdam waar hun zoon Carl werd geboren. Manuel was toen ingeschreven als winkelier in damesconfectie. Op 2 januari 1916 werd in Londen dochter Jane geboren en op 4 januari 1918 in Londen zoon Henry. Op 4 december 1919 was het gezin teruggekeerd naar Rotterdam waar ze op 8 verschillende adressen zullen wonen voordat ze op 3 juli 1937 neerstrijken op de 1e Middellandstraat 51b. Manuel en Bellina worden in de oorlog vermoord; bij Manuel is de datum en locatie niet bekend, van Bellina is wel bekend dat ze in Auschwitz werd vermoord maar is de datum niet bekend. Zoon Carl woonde in de oorlog eveneens op de 1e Middellandstraat 51b en hij werd vermoord in Sobibor op
Ruchel Chasler
Ruchel Chasler (Odessa, 19 mei 1891), de zus van Jankel, kwam op 20 juli 1912 bij hem wonen. Zij trouwde op 17 juni 1914 met David Bertchenko (Smerinka, Rusland, 14 juli 1887), koopman in galanterieën. Op 29 januari 1915 kregen zij een zoon Gilel Eleff. Op 12 september 1916 emigreerde het gezin naar New York.
Enna Chasler – Lebo
Enna, de moeder van Jankel, overleed in haar huis op de 1e Middellandstraat 51b op 7 mei 1942. Ze was 89 jaar oud.
bron:
pogroms in Odessa via https://en.wikipedia.org/wiki/Odessa_pogroms (geraadpleegd 24 juni 2019)
Stadsarchief Rotterdam, archiefkaart Jankel Chasler NL-RtGAR_494-03_851-084_0089253R.jpg
Stadsarchief Rotterdam, archiefkaart Salomon van der Borg NL-RtGAR_494-03_851-051_0055446R.jpg
Stadsarchief Rotterdam, gezinskaart Burich Kelmanof Chasler NL-RtGAR_494-03_851-084_0089249V.jpg
stadsarchief Rotterdam, geboorteakte Jeanette Chasler, NL-RtSA_999-01_1915C_046.jpg
Stadsarchief Rotterdam, gezinskaart Manuel Chasler NL-RtGAR_494-03_851-084_0089255V.jpg
Stadsarchief Rotterdam, gezinskaart David Bertchenko NL-RtGAR_494-03_851-032_0033588R.jpg
www.joodsmonument.nl, lemmata gezin Chasler
“Advertentie Bomgaardstraat”. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 23-09-1920. Geraadpleegd op Delpher op 24-06-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010494129:mpeg21:a0071
“Advertentie”. “Voorwaarts”. Rotterdam, 08-07-1927. Geraadpleegd op Delpher op 24-06-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBDDD02:000199827:mpeg21:a0112
“FAILLISSEMENTEN.”. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 05-08-1933. Geraadpleegd op Delpher op 25-06-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010663460:mpeg21:a0137
Stadsarchief Rotterdam, gezinskaart Knipn NL-RtGAR_494-03_851-252_0269453R.jpg
“Familiebericht Arnold Abas”. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 24-07-1942. Geraadpleegd op Delpher op 25-06-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318328:mpeg21:a0077
illustratie:
stadsarchief Rotterdam, geboorteakte Jeanette Chasler, uitsnede, NL-RtSA_999-01_1915C_046.jpg
“Advertentie Bomgaardstraat”. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 23-09-1920. Geraadpleegd op Delpher op 24-06-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010494129:mpeg21:a0071
“Advertentie”. “Voorwaarts”. Rotterdam, 08-07-1927. Geraadpleegd op Delpher op 24-06-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=KBDDD02:000199827:mpeg21:a0112
“Familiebericht Arnold Abas”. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 24-07-1942. Geraadpleegd op Delpher op 25-06-2019, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318328:mpeg21:a0077
gepubliceerd:
24 juni 2019
laatst bijgewerkt:
25 augustus 2021