Maison Roza was in 1941 op de Nieuwe Binnenweg 56 gevestigd en verkocht damesconfectie. De eigenaar van de zaak was Rozetta Corper-van Hesse (Rotterdam, 14 december 1894 – Sobibor, 28 mei 1943). Ze was gehuwd met grossier Elias Corper (Amsterdam, 20 oktober 1898 – Sobibor, 23 april 1943). Ook hun dochter Hester (Amsterdam, 14 april 1927) werd op 28 mei 1943 in Sobibor vermoord. In 1941 werd de zaak in het Nieuw Israëlietisch Weekblad genoemd als een van de Joodse zaken die nog aan Joodse klanten mocht verkopen.
Op 25 mei 1943 stuurde Rozetta, die samen met haar dochter Hester gedeporteerd werd, een laatste bericht naar overburen op de Nieuwe Binnenweg. Rozette en Hester gingen een onbekende bestemming tegemoet. Sobibor betekende nog niets voor wie er naartoe gedeporteerd werd. Het was nog niet bekend dat van de 34.313 Nederlandse Joden die in Sobibor terecht kwamen er achttien terugkeerden, drie mannen en vijftien vrouwen. De reis naar Sobibor was vijf weken eerder door Elias, de man van Rozette en de vader van Hester, afgelegd.
Die laatste groet van Rozetta en Hester werd uit de trein geworpen. Het bericht was simpel: ‘Beste allen. Heden zijn wij op transport gesteld naar ? En nemen wij hiermede afscheid van u. Hartelijke groeten en tot spoedig ziens. Ro Hetty’. Op de adreszijde was te lezen dat het bericht gestuurd werd aan de familie Bakker op de Nieuwe Binnenweg 97 in Rotterdam. De familie Bakker woonde in die tijd op nummer 93b, de kaart kwam toch aan. De afzender was Roza en Hetty en voor de vinder was er vermeldt: ‘Wilt u s.v.p. posten! dank u!
Spoedig ziens kwam er nooit. Het was het laatste bericht, geschreven met potlood in een wiebelige trein. De kaart werd gevonden, verstuurd en bezorgd en bleef bijna tachtig jaar in het bezit van de familie De Bakker.
Wie waren deze mensen? (tekst gaat verder onder de afbeeldingen)
 |
 |
Rozetta van Hesse was een dochter in het grote gezin van magazijnknecht Joseph van Hesse (Rotterdam, 16 december 1848 – Rotterdam, 22 maart 1902) en Esther Samson (Rotterdam, 4 maart 1852 – Rotterdam, 16 december 1926). Het was een Rotterdams gezin en de adressen waar het gezin woonde waren achtereenvolgens het Kerkplein 12, Van Alkemadestraat 13, Jan van Loonslaan 214 en de Goudschesingel 44a. Bij het overlijden van moeder Esther, vierentwintig jaar na haar man, woonde zij op de Korte Hoogstraat 18.
Elias Corper kwam uit Amsterdam en was een zoon van marktkoopman Benjamin Corper (Amsterdam, – Amsterdam, ) en Vrouwtje Schijveschuurder (Amsterdam, – Amsterdam, ). Dit gezin had acht kinderen en woonde in Amsterdam op adressen als de Turfsteeg 124, Dijkstraat 29, Jodenbreestraat 66 en de Lange Houtstraat 297.
Rozetta en Elias verloofden op 15 mei 1921 in Amsterdam en ze trouwden op 13 augustus 1924. De eerste jaren van hun huwelijk woonde het echtpaar in Amsterdam waar hun dochter Hester werd geboren op de Nieuwe Hoogstraat 6 in het centrum van de stad. In juni 1929 werd het gezin ingeschreven in Rotterdam. In eerste instantie gingen ze op de Aert van Nesstraat 130c wonen, in 1930 op de Kruiskade 56, in 1933 op Kruiskade 18b en in augustus 1938 op de Nieuwe Binnenweg 56. Elias werd bij de Burgerlijke Stand geregistreerd als ‘reiziger tricotage’, oftewel vertegenwoordiger in gebreide textiel.
Maison Roza
Maison Roza verschijnt al in 1930 in advertenties. In het Rotterdamsch Nieuwsblad van 27 september 1930 werd er een verkoopster gezocht en de zaak richtte zich op dameshoeden.
Niet alleen het gezin verhuisde in 1933 naar nummer 18, ook de zaak werd daar gevestigd. Aan de advertentie te oordelen werd het werkterrein verbreed en verkocht Rozetta niet alleen hoeden. In 1935 werd er in een advertentie weer specifiek gevraagd om een verkoopster die ervaring had met dameshoeden en ‘indien men niet met dit vak bekend was, gelieve niet te solliciteren’.
In augustus 1938 verhuisde het bedrijf andermaal en tijdens de oorlog zette Rozetta de onderneming voort, zoals blijkt uit een advertentie uit april 1941 in Het Joodsche Weekblad. De zaak werd door de bezetter aangemerkt als een Joods bedrijf.
Vereeniging van Oud-weezen van het Israëlietische Weeshuis
Rozetta was actief voor een sociaal doel in Joods Rotterdam en dat had met haar jeugd te maken. Rozetta had in het Joodse weeshuis gezeten. De definitie van wees is dat beide ouders overleden zijn. Maar kinderen konden ook de hulp van een weeshuis krijgen wanneer een van de ouders was overleden, en de andere ouder moest voor inkomen zorgen voor het gezin en was niet in staat om zich gelijktijdig om de opvoeding te bekommeren. Toen de vader van Rozetta overleed was ze zeven jaar oud en haar moeder had de hulp van zo’n instelling nodig. In november 1933 werd er in Rotterdam een Vereeniging van Oud-weezen opgericht en Rozetta was een van de voortrekkers die voor deze vereniging zorgde.
Deportatie
Op 18 januari 1943 werd Elias geregistreerd in Kamp Vught. Hij werd er heen gestuurd wegens ‘unterstützung unehrliche Zwecke’. Volgens deze kaart, en ook die van de Joodsche Raad, woonde Elias op de Willem Buytewechstraat 173b in Delfshaven. Op 31 maart 1943 werd Elias geregistreerd in Westerbork en werd aangemerkt als een strafgeval. Het is aannemelijk dat Elias bij het verzet betrokken was. Op 20 april 1943 ging Elias op transport naar Sobibor.
Rozetta en Hester werden op 24 maart 1943 in Westerbork geregistreerd en gingen op 22 april 1943 naar Vught. Elias hebben ze niet meer gezien.
Voordat ze naar Westerbork ging heeft Roza nog contact gehad met de familie De Bakker. Dochter Henny herinnert zich in 2022 nog dat Roza voor het transport haar koffer zeer nauwkeurig had ingepakt. Ze had zelfs een avondjurk met ster meegenomen, want ‘je weet niet waar je terecht komt’. Dochter Hester, die Hetty genoemd werd, bracht nog een aantal woordenboeken naar Henny met het verzoek deze voor haar te bewaren. Op 25 mei 1943 werden Roza en Hester vanuit Westerbork gedeporteerd naar Sobibor.
bron:
Joseph van Hesse, Stadsarchief Rotterdam, 494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 851-187.
Elias Corper, Stadsarchief Rotterdam,494-03 Archief van de Gemeentesecretarie Rotterdam, afdeling Bevolking: bevolkingsboekhouding van Rotterdam en geannexeerde gemeenten, inventarisnummer 851-088.
Esther Samson, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 57, 1926, no 52, 24-12-1926. Geraadpleegd op Delpher op 13-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005423157:00001.
Vereniging, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 65, 1934, no 2, 12-01-1934. Geraadpleegd op Delpher op 13-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005427054:00001.
Verloving, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 20-05-1921, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 13-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860156:mpeg21:p006.
Hetty Corper, Familiebericht. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 14-04-1927, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 13-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010658064:mpeg21:p008.
Maison Roza, Advertentie. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 29-09-1930, p. 11. Geraadpleegd op Delpher op 13-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB32:164649033:mpeg21:p00011.
Maison Roza, Advertentie. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 09-01-1934, p. 15. Geraadpleegd op Delpher op 13-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB32:164669009:mpeg21:p00015.
Verkoopster, Advertentie. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 23-09-1935, p. 19. Geraadpleegd op Delpher op 13-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB32:164679024:mpeg21:p00019.
Eerste verkoopster, Advertentie. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 25-04-1941, p. 11. Geraadpleegd op Delpher op 13-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318152:mpeg21:p011.
Elias Corper, kaart Kamp Vught, Arolsen Archives, 347485 (ELIAS CORPER).
Rozetta van Hesse, kaart Joodsche Raad, Arolsen Archives, 130275343 (Rozetta CORPER VAN HESSE).
herinneringen Henny de Bakker met dank aan M. Dufais, email d.d. 12 en 13 november 2022.
met dank aan Henny de Bakker.
illustratie:
Vereniging, Weekblad voor Israëlietische huisgezinnen; uitgegeven vanwege de Vereeniging van Joodsche Wetenschappen te Rotterdam, jrg 65, 1934, no 2, 12-01-1934. Geraadpleegd op Delpher op 13-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMUBA15:005427054:00001.
Verloving, Familiebericht. “Nieuw Israelietisch weekblad”. Amsterdam, 20-05-1921, p. 6. Geraadpleegd op Delpher op 13-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010860156:mpeg21:p006.
Hetty Corper, Familiebericht. “Algemeen Handelsblad”. Amsterdam, 14-04-1927, p. 8. Geraadpleegd op Delpher op 13-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010658064:mpeg21:p008.
Maison Roza, Advertentie. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 29-09-1930, p. 11. Geraadpleegd op Delpher op 13-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB32:164649033:mpeg21:p00011.
Maison Roza, Advertentie. “Rotterdamsch nieuwsblad”. Rotterdam, 09-01-1934, p. 15. Geraadpleegd op Delpher op 13-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMKB32:164669009:mpeg21:p00015.
Eerste verkoopster, Advertentie. “Het joodsche weekblad : uitgave van den Joodschen Raad voor Amsterdam”. Amsterdam, 25-04-1941, p. 11. Geraadpleegd op Delpher op 13-11-2022, https://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010318152:mpeg21:p011.
Nieuwe Binnenweg 56, 23 november 2022, © joodserfgoedrotterdam.nl
gepubliceerd:
13 november 2022
laatst bijgewerkt:
23 november 2022